malcz

Lemur zaprasza

WIRTUALNA BIBLIOTEKA LITERATURY
POLSKIEJ

VIRTUAL LIBRARY OF POLISH LITERATURE

Antoni MALCZEWSKI

Dr Bolesław Oleksowicz

Urodził się 3 czerwca 1793 r. w Warszawie (lub według innej wersji
w Kniahininie na Wołyniu). Wywodził się z zamożnej rodziny
szlacheckiej. W latach 1805 - 1811 uczył się w Gimnazjum Wołyńskim
(późniejszym Liceum Krzemienickim). W świadectwie, jakie otrzymał za
cały okres nauki, Tadeusz Czacki napisał, że "był przykładem
postępowania dobrego, innych celował uczniów w naukach i z chlubą
dla tej szkoły był uczniem, któremu pierwszeństwo zgodne zdanie władzy
szkolnej, profesorów, metrów i uczniów samych przyznało". W
1811 rozpoczął służbę wojskową w randze podporucznika korpusu inżynierów
w Szkole Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierów w Warszawie. Uczestniczył
w życiu towarzyskim stolicy. W marcu 1812 r. pojedynkował się, w
trakcie pojedynku został ranny (zgruchotana kostka u lewej nogi). Choć
otrzymał nominację na adiutanta polowego przy generale Ksawerym
Kosseckim to z powodu nie wyleczonej nogi nie mógł wziąć udziału w
kampanii 1812 r. Odkomenderowany
do fortyfikowania Modlina, potężnej twierdzy pod Warszawą,
uczestniczył w jej obronie (
1813 r.). Po poddaniu fortecy przez krótki czas przebywał w niewoli
rosyjskiej. W 1815 został porucznikiem w sztabie kwatermistrzostwa
generalnego wojsk Królestwa Polskiego. W grudniu, tegoż roku,
podał się do dymisji i wyruszył w kilkuletnią podróż po
Europie ( 1816 - 1821 ). Był w Szwajcarii, Włoszech, Francji, Anglii.
W czasie swojego pobytu w Paryżu zainteresował się magnetyzmem. W
sierpniu 1818 dokonał wejścia
na Aiguille du Midi w masywie Mont Blanc. Malczewski był ósmym turystą na szczycie Mont
Blanc, a pierwszym wśród Polaków. Swoje wrażenia z wyprawy
opublikował w t. 19 genewskiej "Bibliotheque Universelle"
(1818). Do kraju powrócił w 1821. Osiadł na Wołyniu, w Chotiaczowie.
Zaplątany w niefortunny romans z zamężną i nerwowo chorą kobietą,
Zofią Rucińską, którą leczył za pomocą magnetyzmu, opuszcza Wołyń
i wyjeżdża do Warszawy. Dzięki pomocy przyjaciół otrzymuje posadę
w Ministerium Spraw Wewnętrznych. W stolicy pisze i wydaje drukiem w
1825 r. Marię, swój najgłośniejszy
utwór, który początkowo nie zyskuje uznania czytelników. Coraz
trudniejsza sytuacja materialna oraz ciężka, długotrwała
choroba uniemożliwiły mu pracę nad drugi poematem o księciu
Zbaraskim. Umiera w
Warszawie, 2 maja 1826 r., w nędzy i opuszczeniu.

Maria
jest pierwszą powieścią poetycką w literaturze polskiej. Przyjęło
się, że jej fabuła została osnuta wokół tragicznej śmierci
Gertrudy Komorowskiej, pierwszej żony Szczęsnego Potockiego, którą
ojciec Szczęsnego, przeciwny małżeństwu syna, nakazał porwać, by
wymusić zgodę na unieważnienie związku. Malczewski, korzystając z
wzorca powieści poetyckich Byrona i Scotta, przekształcił to
zdarzenie w pesymistyczną przypowieść o bezsilności człowieka wobec
tajemnicy świata, w którym zło, jawiące się pod postacią śmierci,
odsłania prawdziwą jakość bytu. Maria
tłumaczona była na języki: angielski, białoruski, czeski, esperanto,
francuski, łotewski, niemiecki, rosyjski, serbo-chorwacki, włoski,
ukraiński.

Born
on 3 June 1793 in Warsaw (or according to another version
in Kniahin in Wołyń (Volhynia). He came from a wealthy gentry family.
In 1805-1811 he studied at Wołyń Gymnasium (later known as the
Krzemieniec Lyceum). In the certificate which described all
Malczewski’s school years, Tadeusz Czapski wrote: "He was an
example of good conduct, he exceeded other students at studying and was
a credit to his school; the school authorities, his professors, maîtres
and fellow students awarded him unanimously the first place." In
1811 he commenced military service as a Second Lieutenant in the Engineering
Corps at the Application School of Artillery and Engineering in Warsaw.
He took part in the social life of the capital. In March 1812 he fought
a duel in which he was wounded (shattered left ankle). Although he
received a nomination as a field aide-de-camp to General Ksawery
Kossecki he could not take part in the 1812 campaign because of his
damaged leg. He was detached to build the fortifications of Modlin - a
huge fortress near Warsaw - and took part in its defence (1813). He
was taken prisoner by the Russians for a short time when the fortress
surrendered. In 1815 he became a lieutenant on the staff of the General
Quartermaster of The Congress Kingdom of Poland’s army. In December of the same
year he resigned his post and set off on a journey around Europe
(1816-1821). He visited Switzerland, Italy, France and England. During
his stay in Paris he became interested in magnetism. In 1818 he climbed
Aiguille du Midi in the Mont Blanc massif. Malczewski was the eighth
tourist and the first Pole on Mont Blanc’s summit. He published his
memoirs of the expedition in the nineteenth volume of the
"Bibliotheque Universelle" of Geneva (1818). He came back to
his home country in 1821. He settled down in Wołyń, in Chotiaczowo. He
left Wołyń and moved to Warsaw because of his entanglement in an
unfortunate romance with Zofia Rucińska, a married woman suffering from
a nervous disorder which he cured with magnetism. Thanks to his
friends’ help he received a post at the Ministry of Internal Affairs.
He wrote and published Maria ("Maria") – his most famous work - in Warsaw in
1825. It did not initially meet with the readers’ appreciation. His
financial situation, which was becoming worse, along with a serious,
long-lasting illness, did not allow him to work on the second poem about
Prince Zbaraski. He died in Warsaw on 2nd May 1826 in poverty
and loneliness.

Maria is the first
poetic novel in Polish literature. It is assumed that its plot was based
upon the tragic death of Gertruda Komorowska - Szczęsny Potocki’s
first wife. Szczęsny’s father, who opposed his son’s marriage,
ordered her kidnapping in order to force the annulment of the marriage.
Malczewski – employing the example of Byron and of Scott’s poetic
novels – transformed this story into a pessimistic tale about human
helplessness in the face of the mystery of the world, where evil, in the
guise of death, reveals the true quality of existence. Maria
was translated into English, Belarussian, Czech, Esperanto, French,
Latvian, German, Russian, Serbo-Croat, Italian and Ukrainian.

BIBLIOGRAFIA - BIBLIOGRAPHY

- A. Malczewski, Maria.
Oprac. R. Przybylski, Wrocław 1958.

- A. Malczewski, Maria. Powieść
ukraińska. Wprowadzenie napisali H. Krukowska i J. Ławski, Białystok
1995.

-
J. Ujejski, Antoni
Malczewski. Poeta i poemat, Warszawa 1921.

-
"Maria"
i Antoni Malczewski. Kompendium źródłowe. Oprac. H. Gacowa. Przedmowę napisał J.
Maciejewski, Wrocław 1974.

-
M. Dernałowicz, Antoni
Malczewski, Warszawa 1967.

-
J. Lasecka - Zielakowa, Powieść
poetycka w Polsce w okresie romantyzmu, Wrocław 1990.

-
Antoniemu
Malczewskiemu w 170 rocznicę pierwszej edycji „Marii”. Materiały sesji naukowej Białystok 5 - 7 V 1995.
Pod red. H. Krukowskiej, Białystok 1997.

MARIA.
POWIEŚĆ POETYCKA

WIRTUALNA BIBLIOTEKA LITERATURY POLSKIEJ

VIRTUAL LIBRARY OF POLISH LITERATURE

OPRACOWANIE:
MAREK ADAMIEC