Lemur zaprasza
Udowodnij, że Ignacy Krasicki swoją twórczość podporządkował dewizie: "bawiąc uczyć". Patrioci polscy boleli nad upadkiem życia gospodarczego, kulturalnego i politycznego państwa. Jasne dla nich było, że Polska wkroczyła na zgubną dla siebie drogę. Niebezpieczeństwa tego nie dostrzegała jednak szlachta konserwatywna, której wygodnie było żyć tak, jak żyli jej przodkowie. Państwa ościenne decydowały o sprawach wewnętrznych kraju i cynicznie przekonywały szlachtę, że czynią to w interesie naszej ojczyzny. Coraz liczniej pojawiały się głosy patriotów, wreszcie podjęto rozpaczliwą próbę zapobieżenia nieszczęściu narodowemu przez wielokierunkowe działania mające na celu wychowanie dobrego obywatela i patrioty. Wśród gorących patriotów i zwolenników postępowych reform nie mogło zabraknąć Ignacego Krasickiego - czołowego przedstawiciela literatury tej epoki. On to całą swoją twórczość podporządkował dewizie: "bawiąc uczyć". Jest to metoda najskuteczniejsza, najłatwiejsza dla odbiorcy nauki. Dziecko zaczyna swą edukację także od nauki przez zabawę, szlachta była tak rozleniwiona i rozpieszczona rozlicznymi przywilejami, że należało edukować ją ostrożnie, niemożliwe byłoby przymuszanie jej do głębszego wysiłku umysłowego, do samokrytyki. Kiedy widziała własną śmieszność, mogła czasem zastanowić się nad swoim postępowaniem - to była owa nadzieja na odnowienie narodu. Ignacy Krasicki stał się niezrównanym nauczycielem. Drwił z ciemnoty i zacofania szlachty oraz duchowieństwa, ośmieszał najbardziej typowe wady ludzkie. Zadanie to realizował w bajkach, satyrach, poematach heroikomicznych (opracowanie tematów: 32, 33, 35) i w pierwszej powieści polskiej - "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadkach". Literatura europejska znała już ten gatunek literacki, polska - jeszcze nie. Krasicki dał więc ojczystej literaturze utwór, który łączył popularne w innych krajach rodzaje powieści. Mamy w "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadkach" elementy powieści obyczajowej, utopijnej i przygodowo - awanturniczej. Powieść była odpowiedzią na apel Komisji Edukacji Narodowej o nadsyłanie rad i wskazówek dotyczących organizacji szkół. Autor wypowiedział się w niej na temat systemu kształcenia i wychowania młodzieży. Wiedział, że istnieje potrzeba przedstawienia pozytywnego bohatera szlacheckiego, który by łączył wartościowe, rodzime cechy sarmaty z postępowymi poglądami oświeceniowymi. Tym bohaterem stał się Mikołaj Doświadczyński, czyli taki, który wyciąga wnioski ze swoich doświadczeń życiowych. Pierwsza część powieści omawia dzieciństwo i młodość Mikołaja i ma charakter obyczajowo - satyryczny. Mały Mikołajek rośnie pod czułą opieką matki, która zwleka z oddaniem synka do szkół, aby nie zaszkodzić jego zdrowiu. Mimo sprzeciwów i łez matczynych, Mikołaj trafia jednak do szkoły dzięki uporowi ojca. Wkrótce jednak ojciec umiera i 16 - letni bohater powraca do domu rodzinnego, gdzie dalszą jego edukacją zajmuje się domowy guwerner - człowiek pozbawiony skrupułów, oszust udający markiza. Skutki tej edukacji okazują się opłakane. Mikołaj traci ogromne sumy pieniędzy, tonie w długach, procesuje się z sąsiadami i nawet te procesy wygrywa posługując się sfałszowanymi dokumentami. Opłacenie adwokatów, przekupienie świadków - oto nowe wydatki i długi. Po śmierci matki Mikołaj postanawia zobaczyć świat, więc zaciąga nowe długi. Najkosztowniejszy okazuje się pobyt we Francji, gdzie Mikołaj, powodowany swoiście pojętym patriotyzmem, daje dowody, że - choć Polak - żyje wystawniej niż Francuzi. Kiedy skończyły się pieniądze, a wierzyciele coraz bezwzględniej domagali się zwrotu zaciągniętych pożyczek, Mikołaj ratuje się ucieczką. W czasie burzy okręt rozbił się o skały i bohater odzyskał przytomność leżąc u wybrzeży nieznanej wyspy. Dalsze dzieje Doświadczyńskiego opowiada druga część powieści mająca charakter utopijny (nierealny, zmyślony). Mikołaj znalazł się na fantastycznej wyspie Nipu. Obywatele tego państwa szanują się wzajemnie, wszyscy pracują, nie kłamią, nie kradną. Doświadczyński poznał tam smak pracy i ze zdziwieniem odkrył, że praca dawała mu przyjemność, ustąpiły też reumatyzmy i nerwowe rozdrażnienie, wrócił apetyt. Bohater zmężniał, odrodził się fizyczne i moralnie. Tęsknota za krajem spowodowała, że po trzech latach pobytu wśród Nipuańczyków - wskoczył w łódkę i puścił się na morze. Część trzecia powieści, opowiadająca o dalszych przygodach Doświadczyńskiego, ma charakter przygodowy, awanturniczy. Był więc Mikołaj w niewoli u handlarza niewolników, pracował w kopalniach, w Hiszpanii dostał się do więzienia, a nawet do szpitala wariatów. Kiedy udało mu się dostać do Paryża, nie szukał już towarzystwa modnych kawalerów. Jak najszybciej wybrał się do Polski, aby pracować dla ojczyzny. Celem jego działalności stało się uszczęśliwienie poddanych i praca obywatelska - został bowiem posłem. Ożenił się, pracował na roli, żył szczęśliwie i doczekał się synów i wnuków. Krasicki dał w swej powieści satyryczny obraz wychowania domowego, uwydatnił opłakane jego skutki i pokazał, jaką drogą dochodzi się do utraty czasu, majątku i honoru. Gdyby Doświadczyńskiego inaczej wychowano, byłby od razu pracował na pożytek ojczyzny i własny. Bohater stał się ofiarą złego wychowania i z tego stwierdzenia wypływa myśl przewodnia powieści: życie dorosłego człowieka i jego wartość zależą od wychowania już w domu rodzicielskim. "Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki" szybko stały się powieścią poczytną, o czym świadczy fakt doczekania się czterech wydań powieści w ciągu trzech lat. Podnosiła się oświata w kraju i wśród znacznej części szlachty budził się głód dobrej, ciekawej i zarazem pożytecznej książki. Powieść Krasickiego spełniała te oczekiwania i stała się utworem poczytnym w kraju, a nawet za granicą (przełożona została na język francuski i niemiecki). Ona także, podobnie jak pozostałe utwory Krasickiego, uczyła i bawiła zarazem. |