Lemur zaprasza
[ Strona główna | Download | Forum | Linki | Info | Kontakt ] Średniowiecze Jesień średniowiecznej Europy Wielka wojna z Krzyżakami WIELKA WOJNA Z KRZYŻAKAMI Unia polsko-litewska miała być początkowo unią w której Litwa miała być wcielona do Korony. Nie było to możliwe. Ostatecznie unia polsko-litewska stała się unią personalną tzn. są dwa osobne państwa, mające jednego wspólnego władcę. Korzyści płynące z unii dla Litwy były wielkie, między innymi kultura polska była przyjmowana przez Litwę. Były więc dwa organizmy państwowe, nierówne, bo Litwa wprawdzie była obszarowo ogromna, ale wewnętrznie była słaba, siła zbrojna była duża słabsza. Polska była dużo silniejsza gospodarczo, atrakcyjniejsza pod względem przywilejów dla szlachty, mocniejsza ekonomicznie, silniejsza militarnie, atrakcyjniejsza kulturalnie. Jednakże władza Jagiełły w Koronie i na Litwie różniła się. Od czasów Kazimierza Wielkiego władza królewska w Polsce nie była już ściśle związana z własnością państwa. Piastowie byli właścicielami państwa. Jagiellonowie byli tylko zarządcami. Jagiellonowie byli wybierani. Jagiełło został wybrany jako mąż Jadwigi. Jagiełło po śmierci Jadwigi został zatwierdzony na tronie przez Radę Królewską. Od tego momentu Rada Królewska w Polsce i Rada Wielkoksiążęca na Litwie wybierały króla i wielkiego księcia litewskiego. Jeśli nie była to ta sama osoba unia wtedy była zrywana. Natomiast Jagiellonowie na Litwie byli właścicielami Litwy. Państwo krzyżackie obejmowało tereny nad Bałtykiem: ziemie plemion pruskich, ziemię chełmińską, Pomorze Gdańskie , tereny dzisiejszej Łotwy i Estonii. Podstawowym celem Krzyżaków było połączyć te ziemie. Pierwszym powodem wojny była Żmudź. Witold pierwotnie oddał ją Krzyżakom, potem wspierał powstanie przeciwko Krzyżakom. W 1409 r. wybuchło powstanie popierane przez Witolda. Powstanie było skuteczne i Krzyżacy stracili Żmudź. Wojna Krzyżaków z Litwą oznaczała również wojnę Krzyżaków z Polską. Obradujący w 1409 r. w Łęczycy wielki zjazd panów polskich poparł działania litewskie na Żmudzi. Przyczyną pośrednią było zagrożenie krzyżackie tak dla Litwy jak i dla Polski i odcięcie Polski od Pomorza. Nie bez znaczenia była tutaj gospodarka Polski. Ponieważ Gdańsk był w rękach Krzyżaków to wpływy z handlu zbożem, które płynęło Wisłą do Gdańska, stawały się ich. Jagiełło postanowił pokonać Krzyżaków ekonomicznie. Skierował handel przez Santok, Drezdenko do Szczecina. Inną przyczyną wojny był spór o Santok i Drezdenko. Krzyżacy kupili od Marchii Brandenburskiej Nową Marchię i posiadali ją do 1455 r. W rezultacie odcięli Polskę od tego drugiego traktu handlowego. Poza tym nie chcieli Jagielle oddać Santoka i Drezdenka, które nie było polskie, ale było lennem Polski od czasów Kazimierza Wielkiego. W 1403 r. papież Bonifacy IX zabronił Krzyżakom wojny z nawróconą Litwą. Państwo krzyżackie było najlepiej zorganizowane w Europie, miało najlepszy system zbierania podatków, było bogate, współpracowało z Hanzą. Do wojny doszło w 1409 r. Dlaczego wcześniej nie doszło do wojny? Do 1399 r. żyła Jadwiga, która robiła wszystko, by do wojny nie doszło. Wielki mistrz Zakonu - Konrad zgadzał się z Jadwigą i nawet po jej śmierci nie śpieszył się do wojny. Dopiero za Urlicha von Jungingena rozpoczyna się wojna. 6 sierpnia 1409 r. Krzyżacy powiadamiają Polaków pisemnie o wypowiedzeniu wojny. Rozpoczyna się ona 16 sierpnia atakiem Krzyżaków na ziemię zakrzańską (Mazowsze), Ziemię Dobrzyńską, zdobywają też Bydgoszcz. Jagiełło zaskoczony był szybkim atakiem krzyżaków. Wojsko polskie nie było przygotowane na odparcie najazdu krzyżackiego. Jagielle udaje się zorganizować kontratak na tyle, że odbija Bydgoszcz, ale ziemia dobrzyńska pozostaje u Krzyżaków. 8 października zawarto rozejm, miał obowiązywać do rana 24 czerwca 1410 r. Sprawy sporne, przede wszystkim kwestie Żmudzi przekazano do rozstrzygnięcia królowi czeskiemu Wacławowi IV Luksemburskiemu. Ten 15 lutego 1410 r. wydał dla Polski wyrok niekorzystny, przyznał Żmudź zakonowi, potwierdził krzyżakom posiadanie wszystkich ziem nadanych im przez papieży i cesarzy. Polska odzyskała Ziemię Dobrzyńską, ale dopiero po wydania Żmudzi krzyżakom. Mimo wszystkich swoich zbrodni, Krzyżacy stosowali się do kodeksu rycerskiego, jeśli mieli do czynienia z rycerstwem. W tej wojnie kodeks ten był stosowany. Tak więc rozejm był dotrzymywany. Obie strony musiały przygotować się do wojny. Należało przygotować armię, zrobić propagandę w Europie, ściągnąć rycerstwo zarówno własne jak i płatne z całej Europy. Kancelaria królewska przygotowywała listy i memoriały kierowane na dwory europejskie, w których wyjaśniano stanowisko Polski i Litwy w konflikcie z zakonem. Ta akcja propagandowa przyniosła przynajmniej częściowy skutek, np. król angielski choć zapewniał zakon o swej życzliwości, nie udzielił mu pomocy militarnej. Ważne dla obu stron były sojusze polityczne. Dla zakonu najważniejsze było pozyskanie króla czeskiego Wacława IV i jego brata Zygmunta króla Węgier. Ponadto zawarli sojusze z książętami pomorskimi i kilkoma książętami śląskimi. Polska i Litwa zawarła natomiast sojusz z Wielkim Księciem Moskiewskim. Dwaj książęta mazowieccy Janusz i Siemowit stanęli po stronie Jagiełły. Dużym sukcesem dyplomacji polskiej było pozyskanie przychylności papieża Aleksandra V. Najważniejsze jednak były militarne przygotowania do wojny. Opracowywano plany strategiczne, budowano mosty, urządzano wielkie polowania celem zgromadzenia żywności. Nastąpiła mobilizacja wojska. Główną siła wojsk królewskich było pospolite ruszenie zebrane z ziem polskich i litewsko-ruskich. Po stronie polskiej przeważali Polacy, z najsłynniejszymi rycerzami chorągwi królewskiej z Zawiszą Czarnym, były wojska litewskie wśród których były trzy pułki smoleńskie, ruskie i wojska tatarskie. Oprócz tego były wojska zaciężne czeskie i trochę rycerstwa z różnych krajów np. Szwajcarii. Po stronie krzyżackiej byli też Polacy np. z Pomorza i rycerstwo z innych krajów. Wojska krzyżackie – sami zakonnicy stanowili tylko część wojska. Jagiełło robił wiele akcji mylących. Zawarł sojusz z Republiką Pskowską i Nowogrodzką, by zagrozić terytorium inflanckiemu. W rezultacie armia inflancka siedziała na miejscu i nie brała udziału w bitwie pod Grunwaldem. Zorganizował wiele różnych pozorowanych ataków, które sprawiły, że Krzyżacy nie wiedzieli, którym miejscu główna armia Jagiełły uderzy. Liczyli, że pójdzie prosto na Malbork, lewą stroną Wisły. Gdy Krzyżacy zorientowali się, że Jagiełło nie idzie tą drogą to i tak zostawili tam część wojska. Tak więc pod Grunwaldem nie było całości wojska krzyżackiego. Zwycięstwo pod Grunwaldem było przede wszystkim zwycięstwem taktycznym. Po zgromadzeniu odpowiednich zapasów armia Jagiełły ruszyła na Malbork od strony ziemi płockiej. Krzyżacy zorientowali się w sytuacji i wypuścili część wojska na przeciwko armii Jagiełły, jednakże Jagiełło nie podjął bitwy tam gdzie mu wyznaczyli. Pierwotnie bitwa miała odbyć się nad rzeką, Krzyżacy stali po jednej stronie rzeki, Jagiełło musiałby przekraczać rzekę. Jagiełło obszedł armię krzyżacką dookoła , znalazł sobie, rozległe duże pola, umieścił armię w lesie i nie dał się podejść Krzyżakom w pierwszej fazie bitwy. Wypuścił najpierw lżejszą kawalerię litewską, której łatwiej było wydostać się z zastawionych przez Krzyżaków wilczych dołów. Krzyżacy zawiedzeni tym, że nie udała się im pierwsza faza walki, ruszyli do przodu tak gwałtownie, że całą swoją piechotę i artylerię zgnietli samych siebie. Pierwszy etap bitwy to rozbicie wojsk litewskich i ucieczka, wystąpienie do boju wojsk polskich. Trwa zażarty bój, jest moment, że chorągiew królewska ze znakiem orła białego przechodzi w ręce krzyżackie. Był to moment krytyczny i zwrotny bitwy. Krzyżacy pewni już zwycięstwa zaczęli śpiewać pieśń tryumfu. Wtedy do boju rusza Wielka Chorągiew, przymuszone zostają do powrotu wojska czeskie, a następnie litewskie i tatarskie. Bitwa ta była bitwą rycerską, był cały szereg pojedynków, przez większość bitwy brało udział w niej rycerstwo. Dopiero w ostatniej fazie bitwy, gdy Jagiełło wypuści do boju chłopstwo, zginęło najwięcej rycerstwa, wśród nich mistrz krzyżacki. Chłopi nie brali rycerzy do niewoli. Bitwa została wygrana przez Polaków, jednakże był w bitwie taki moment, kiedy zagrożony był sam Jagiełło. Ostatnia chorągiew z wielkim mistrzem dokonała okrążenia i w pewnym momencie przejeżdżała obok wzgórza, gdzie stał Jagiełło. Jagiełło był już wtedy bez swojej chorągwi królewskiej, którą wysłał do boju. Zwyczaj rycerski mówił, że jeśli atakuje jeden rycerz to jeden rycerz walczy. Jeden z rycerzy polskich, którzy byli obok Jagiełły ruszył na wielkiego mistrza, a jeden z rycerzy krzyżackich ruszył na Jagiełłę. Wielki mistrz wygrał z rycerzem polskim, natomiast rycerz niemiecki nie miał szczęścia, gdyż przeszkodził mu Zbigniew Oleśnicki, zajechał go z boku i zabił go. Zwycięstwo pod Grunwaldem było wielkie. Bardzo wielu krzyżaków zginęło, wielu dostało się do niewoli, obóz krzyżacki został zdobyty. W bitwie zginął wielki mistrz i niemal cała starszyzna zakonna i nie było z kim zawrzeć rozejmu. Jagiełło wziętych do niewoli rycerzy będących w służbie zakonu oddał za okup. W ten sposób pozbył się jeńców. Pozwolił zabrać ciało wielkiego mistrza i zawieźć je do Malborka. To był błąd ze strony Jagiełły. Zgodnie ze średniowiecznym zwyczajem armii pokonanej nie wolno było dawać czasu na zebranie sił. W pierwszym momencie jak zginął wielki mistrz strach padł na krzyżaków, którzy byli przede wszystkim w Malborku, w twierdzy nie do zdobycia. Wystarczyło wtedy wysłać jakikolwiek oddział, który bez walki zająłby Malbork. Jagiełło tego nie uczynił. Ruszył z całą armią wolno. Wcześniej niż armia Jagiełły do Malborka dojechało ciało mistrza. Strach krzyżaków minął, oddział krzyżaków wrócił do Malborka. Jagiełło zajął wszystkie ziemie wokół, ale nie zdobył Malborka. Dalsza walka nie była w interesie Witolda, także rycerze polscy przypomnieli sobie, że jest czas żniw. Wojska polskie opuściły ziemie krzyżackie, krzyżacy odzyskali wszystkie zajęte zamki, a te które nie zdobyli, to im Jagiełło wydał w wyniku rozejmu zawartego w Toruniu w 1411 r. Za to krzyżacy zgodzili się, że Żmudź pozostanie w rękach litewskich jako dożywocie Witolda i Jagiełły. Zwycięstwo pod Grunwaldem nie zostało wykorzystane. Konieczne były dalsze wojny z Krzyżakami, które przynosiły znacznie mniejsze efekty. W czasie tych wojen Polacy nie byli w stanie zdobyć zamków krzyżackich. Po śmierci Witolda władzę na Litwie objął brat Jagiełły – Świdrygiełło. W czasie wielkiej wojny z krzyżakami, Świdrygiełło współpracował z nimi, Witold uwięził go wtedy. Świdrygiełło od razu po objęciu władzy sprzymierzył się z krzyżakami w 1432 r., zerwał unię z Polską i zaczęła się wojna. Po 2 latach Polacy musieli wybrać innego wielkiego księcia – Zygmunta Korybutowicza, brata Witolda, wesprzeć go. Wtedy dochodzi do bitwy między Korybutowiczem wspieranym przez Polaków a Świdrygiełłą, któremu na pomoc przychodzi armia krzyżacka. W 1435 r. pod Wiłkomierzem nad rzeką Świętą dochodzi do drugiej wielkiej bitwy porównywalnej do bitwy pod Grunwaldem i do drugiego zwycięstwa polskiego. Ta druga bitwa ostatecznie załamuje siły militarne krzyżaków. |