Lemur zaprasza
WILLIAM JAMES (1842-1910). William James nie jest jedynym wybitnym przedstawicielem amerykanskiej psychologii, ale on rowniez wniosl swoj wklad w studia nad swiadomoscia przed pojawieniem sie freudowskiej psychoanalizy i behawioryzmu. James mial rozlegle zainteresowania. Nauczal anatomii, psychologii i filozofii na Uniwersytecie Harvarda. Badal konsekwencje pragmatyzmu jako aspektu osobistego przekonania. Interesowal sie rowniez roznymi niezwyklymi stanami - od religijnej i narkotycznej ekstazy po zjawiska metapsychiczne i spirytualistyczne. W 1892 r. podsumowal cele psychologii w kategoriach, ktore brzmia zupelnie wspolczesnie, okreslajac ja jako "opis i wyjasnienie stanow swiadomosci". Dla Williama Jamesa indywidualna swiadomosc byla procesem nieustannego myslenia, lecz odmiennie niz David Bohm i Karl Pribram, nie widzial w niej cechy calego wszechswiata - wedlug niego swiadomosci nie mozna rozwazac niezaleznie od jej wlasciciela. Niemniej jasno rozumial to, co dzisiaj okreslamy jako spektrum swiadomosci. "Nasza normalna dzienna swiadomosc - pisal - jest tylko jednym szczegolnym rodzajem swiadomosci, podczas gdy wszedzie wokol niej, oddzielone od niej najcienszymi sciankami, leza potencjalne formy zupelnie odmiennej swiadomosci". W innym miejscu jego analiza swiadomosci brzmi bardzo mistycznie: "...istnieje kontinuum kosmicznej swiadomosci, od ktorej nasza indywidualniosc odgradza sie jedynie wiotkimi sciankami i w ktorej nasze indywidualne umysly pograzaja sie jak w macierzystym morzu lub zbiorniku". Jednakze nie tylko w jego definicjach znajdujemy wspolne tony z New Age. Podobnie jak ten wspolczesny ruch, James podkreslal znaczenie samodoskonalenia. Uwazal, ze kazdy ma wrodzona zdolnosc do modyfikowania lub adaptacji swojego postepowania, i w ten sposob "rozwijania sie" do nowych poziomow osobistych osiagniec. Uwazal rowniez, ze dla zachowania mentalnego zdrowia konieczne jest pozytywne nastawienie - obecnie w praktykach medycyny holistycznej poglad ten uwazany jest za aksjomat - i wierzyl, jak pozniej Zygmunt Freud i Wilhelm Reich, ze zablokowanie emocjonalnej energii moze prowadzic do choroby. Goracy zwolennik samodzielnosci, James uwazal, ze wola odgrywa podstawowa role w osobistym rozwoju, i opisywal ja jako "decydujacy czynnik, z ktorego moze wyniknac dzialanie o donioslym znaczeniu". Wola, jako wyraz mentalnej percepcji, umozliwila ludzkiemu umyslowi "zrodzenie prawdy o rzeczywistosci", i w ten sposob wywarla istotny wplyw na caly swiat. James uwazal zatem, ze wszyscy powinnismy uczyc sie rozwijac sile woli. "Wola ukierunkowuje swiadomosc - pisal - dzieki czemu zamierzone dzialanie moze rozwinac sie samo z siebie". Z drugiej strony, emocjonalne aspekty ludzkiej swiadomosci zajmowaly nieco mniej znaczace miejsce w psychologicznej teorii Jamesa. Uwazal on, ze powinna istniec rownowaga pomiedzy namietnym wyrazaniem wlasnych uczuc a zachowaniem niemal klinicznej niezaleznosci od nich - to rozroznienie mozemy obecnie odniesc do podzialu na swiadomosc lewej i prawej polkuli mozgowej. James cytowal Hannah Smith, ktora powiedziala o emocjach: "Nie wskazuja one na twoj duchowy stan, lecz jedynie na twoj temperament lub obecna fizyczna kondycje". James dobrze zdawal sobie sprawe z tego, ze w wyrazaniu uczuc mozemy popasc w przesade lub w obsesje. Zauwazyl, ze nadmiar milosci moze na przyklad przejawiac sie jako zachlannosc, nadmiar lojalnosci przeradza sie w fanatyzm, przesadne przywiazanie staje sie sentymentalizmem. Utrzymywal, ze jesli te oczywiste zalety wyrazane sa w ekstremalnej formie, to "umniejszaja" dana osobe. W tym konkretnym punkcie James rozmija sie z bardziej hedonistycznymi aspektami New Age, ktore znalazy swe ucielesnienie na przyklad we wczesniejszych praktykach aszramu Bhagwana Shree Rajneesha w stanie Oregon. Niemniej w kilku innych kwestiach James wyprzedzil New Age. Wyroznil trzy aspekty jazni - jazn materialna (fizyczne cialo/dom/rodzina itd.), jazn spoleczna (spoleczne role i uznanie) oraz jazn duchowa (wewnetrzna istota) - akcentujac w ten sposob znaczenie czynnikow duchowych dla osiagniecia ludzkiej pomyslnosci; znacznie pozniej te sama mysl podjela psychologia transpersonalna. Dla Jamesa rzeczywistosc wlasnej, wewnetrznej jazni miala fundamentalne znaczenie. Uwazal, ze cialo jest narzedziem wyrazajacym zamieszkujaca go jazn, a nie zrodlem pobudzenia. Zalecal rowniez to, co obecnie w New Age zostaloby nazwane "wyobrazaniem" lub "tworcza wizualizacja" - technike utrzymywania w umysle wyobrazen, sluzaca cwiczeniu i rozwijaniu woli. Pod pewnymi wzgledami mozemy wiec Williama Jamesa uwazac za prekursora ruchu New Age. Podczas gdy wielu psychologow po nim mialo zasadniczo redukcjonistyczna orientacje, starajac sie sprowadzic subtelnosci percepcji i funkcjonowania mozgu do podstawowej biologicznej aktywnosci, James dostrzegal, ze w samej swiadomosci tkwi tajemnica, ze rownie dobrze moga istniec o wiele wieksze obszary przyczynowosci niz te, do ktorych ludzki organizm normalnie ma dostep. "Cala moja edukacja zmierzala do przekonania mnie, ze swiat naszej obecnej swiadomosci jest tylko jednym z wielu swiatow istniejacych swiadomosci i ze te inne swiaty musza zawierac doswiadczenia, ktore sa znaczace rowniez dla naszego zycia; i ze chociaz na ogol doswiadczenia ich i te z tego swiata nie sa z soba powiazane, to jednak w pewnych punktach lacza sie ze soba i wowczas przenikaja do nas wyzsze energie". This page hosted by Get your own Free Home Page |