Lemur zaprasza
Na bieżąco: Matematyka i przyroda: Humanistyka: Czytaj: Przydatne: Jesteś tutaj: > > Jesteś tutaj Historia Polski Sytuacja gospodarcza na ziemiach polskich w XV-XVIII w. Zobacz także Zwarte, kompetentne biogramy zawierają najważniejsze daty i wydarzenia z historii Polski, informacje o koligacjach rodzinnych władców, jak również podsumowanie ich osiągnięć i niepowodzeń. Biogramom towarzyszą portrety autorstwa Jana Matejki. Przeszukaj Wirtualny Wszechświat: Jak zadawać pytania? Sytuacja gospodarcza na ziemiach polskich w XV-XVIII w. W XV i XVI w. na ziemiach niezagospodarowanych, względnie w przejętych przez szlachtę sołectwach (statut warecki 1423, ustawa sejmu z 1520), powstawały folwarki produkujące zboże z przeznaczeniem na sprzedaż. Dobrą koniunkturę zapewniała rosnąca liczba ludności, wzrost zaludnienia małych miast oraz popyt na zboże w zachodniej Europie. Na eksport przeznaczano wówczas ok. 4% produkcji żyta i pszenicy. Funkcjonowanie folwarków opierało się na pracy pańszczyźnianej poddanych chłopów (poddaństwo ekonomiczne). W latach 1519-20 jako normę minimalną obowiązków chłopów na rzecz pana przyjęto 1 dzień w tygodniu z każdego łanu ziemi. Przeciętne obciążenia pańszczyźniane stopniowo rosły jednak, dochodząc w XVII i XVIII w. do 4-5 dni z łanu. Poddaństwo osobiste chłopów ukształtowało się natomiast już w XV w. Przejawiało się ono przede wszystkim w zakazie opuszczania wsi. Poddaństwo sądowe oznaczało nieingerencję władz w spory między panami a chłopami i istniało ono w Rzeczpospolitej od 1519 r., ale nie dotyczyło dóbr królewskich. W XVI w. chłopi sprzedawali nadwyżki produkcji rolnej na rynku lokalnym, co pozwalało im z korzyścią dzierżawić dodatkowe działki. Spadek koniunktury na zboże w początku XVII w. i zahamowanie wzrostu ludności spowodowały pogorszenie sytuacji chłopów w Rzeczpospolitej. Ich konsekwencjami było bowiem poszerzenie przez szlachtę obszaru folwarków (często kosztem chłopów), podwyższenie wymiaru pańszczyzny oraz wzrost znaczenia części dodatkowych obciążeń chłopskich (np. wprowadzenie propinacji - zakupu alkoholu w karczmie należącej do pana). Rosnąca podaż zboża stopniowo rugowała z rynku lokalnego chłopów, co w pierwszej połowie XVII w. doprowadziło nawet do powstawania pustek osadniczych. Większość gospodarstw kmiecych do ostatecznej ruiny doprowadziły zniszczenia wojenne w XVII w. W drugiej połowie tamtego stulecia przeważały już gospodarstwa niepełnorolne (zagrodnicze). Postępujące odcinanie chłopów od rynku miejskiego spowodowało natomiast kryzys miast, ich stopniowe wyludnianie i niepełną odbudowę po wojnach. Symptomy ożywienia gospodarczego pojawiły się na ziemiach Rzeczpospolitej dopiero w XVIII w., szczególnie zaś w jego drugiej połowie. Cały XVI i pierwsza połowa XVII w. były okresem intensywnego wzrostu liczby ludności Rzeczpospolitej (z ok. 7,5 mln w 1500, do ok. 11 mln w 1650 r.). Wojny XVII w., szczególnie zaś najazd szwedzki, spowodowały jednak poważny spadek liczby ludności (o prawie 25%). Po korzystnych demograficznie latach 1660-99, wojna północna spowodowała kolejny spadek - o niemal 12%. Po 1720 r. nastąpił natomiast szybki wzrost liczby ludności, sięgający 0,5% rocznie. W 1772 r. na ziemiach Rzeczpospolitej żyło ok. 14 mln ludzi. Szlachta stanowiła 7-10% populacji. W niektórych dzielnicach (Mazowsze, Podlasie) jej odsetek przekraczał nawet 20%, ale np. W Małopolsce było jej tylko ok. 2-4%. Mieszczaństwo stanowiło tylko 24% ogółu ludności i zamieszkiwało głównie małe miasta. [] | Na bieżąco | | | Matematyka i przyroda | | | | | | Humanistyka | | | | | | Czytaj | | | | Przydatne | | | © Prószyński i S-ka SA 2000-2002. All rights reserved. Wszystkie prawa zastrzeżone. |