Lemur zaprasza
Motyw zagrożonej i utraconej wolności w literaturze epoki oświecenia. Okolicznościowa poezja polityczna. Reakcja twórców na fakt utraty niepodległości. Określenie powinności obywatela i Polaka w Hymnie do miłości ojczyzny i Pieśni legionów polskich. . Motyw zagrożonej i utraconej wolności w literaturze epoki oświecenia. Szukaj też podpunkt następny Pieśń dziada sokolskiego w kordonie cesarskim. Franciszek Karpińskim Napisana tuż po pierwszym rozbiorze. Pieśń ta jest utrzymana w smutnym nastroju wywołanym utratą niepodległości i jest wyrazem bólu patrioty i jego rozgoryczenia z powodu tak wielkiego upadku umiłowanej, potężnej niegdyś ojczyzny. Winą za tę sytuację obarcza zbytki i chaos. Przeciwstawia Polsce porozbiorowej, kraj przed tym wydarzeniem. Żale Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta, ostatniego polskiego króla z domu Jagiełłów. Franciszek Karpiński Utwór napisany po trzecim rozbiorze Polski. Podmiot liryczny przepełniony jest rozpaczą i rezygnacją , nie widzi sensu ani nadziei, zostaje tylko smutek i żal. Przedstawiona jest sytuacja w kraju, śmierć Zygmunta Augusta bez pozostawienia potomka który mógłby zasiąść na tronie, walki o władzę, zabory, emigrację ,życie pod obcą władzą... i to wszystko poprzez kontrast z latami świetności naszej ojczyzny. Okolicznościowa poezja polityczna. Okolicznościowa poezja polityczna to po prostu poezja związana z ważnymi wydarzeniami z życia kraju. Można ją podzielić na dwie odrębne grupy. Pierwsza grupa to dzieła oficjalne, druga ta nieoficjalna, krążąca wśród społeczeństwa, z reguły anonimowa. Jeśli chodzi o formę, była ona przeróżna, nie zawsze zgadzała się ona z forma preferowaną przez oświeceniową poetykę. Jej głównym zadaniem było wpływanie na opinię publiczną i kształtowanie nastrojów społecznych. Na dzień trzeci maja 1791 szczęśliwie doszłej konstytucji kraju. Franciszek Karpiński Jest to utwór napisany po uchwaleniu Konstytucji 3 maja. Mówi o świątecznym i radosnym nastroju jaki powinien panować z tego powodu. Wysławia reformy jakie wprowadziła nowa Ustawa Zasadnicza. Na króla. Anonim Wiersz napisany w 1794 r. Odwołujący się chyba do III rozbioru Polski i abdykacji Stanisława Augusta, oceniający go jako zdrajcę, przy okazji oceniając pozytywnie panowanie Jana III Sobieskiego. Do panujących i do narodu Mowa jest o rewolucji we Francji. Wiersz to jakby wezwanie do narodów aby strącić władców. Wszyscy są równi i nie można dopuścić do tego aby jednostka stała nad masami pomiatając nimi jak stadem bydła. Wolność niech będzie najświętszą ustawą, Wy równi sobie, a nad wami prawo. Wiersz w czasie obchodzenia żałoby przez dwór polski po Ludwiku XVI Jakub Jasiński Ludwik XVI został ścięty w styczniu 1793r., a w lutym Stanisław August ogłosił z tego powodu sześciotygodniową żałobę. Wiersz odwołuje się do tego faktu stwierdzając że taka żałoba jest głupotą ponieważ wszyscy ludzie są równi wiec Ludwika można żałować tylko jako człowieka i należy przestrzegać praw. Osoba winna powinna być karana zgodnie z prawem i to właśnie spotkało Ludwika XVI. Poza tym Polska ma wiele innych spraw na głowie i taka żałoba jest ostatnią rzeczą jaką powinien zajmować się dwór, przecież wydarzenia te nastąpiły już po drugim rozbiorze Polski. Wiersz został oficjalnie potępiony a za wskazanie autora wyznaczono nagrodę. Pieśń legionów polskich we Włoszech. Józef Wybicki Napisana w lipcu 1797r w Reggio we Włoszech. Po przeróbkach dzięki popularności jaką zdobyła wśród narodu stała się oficjalnym Hymnem Polski w 1926r. Pod tytułem Mazurek Dąbrowskiego Powrót Posła. Julian Ursyn Niemcewicz. Dramat został napisany podczas trwania Sejmu Czteroletniego. Utwór miał wpłynąć na opinię publiczną by udzieliła poparcia zwolennikom reform podczas wyboru nowych posłów. Uchwalono jednak przedłużenie prac sejmu. Premiera Sceniczna odbyła się na kilka miesięcy przed uchwaleniem Konstytucji 3 maja. Kwestie wypowiadane przez bohaterów dotyczyły konkretnych spraw publicznych, reform. Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale. Wojciech Bogusławski Premiera tej opery odbyła się tuż przed wybuchem powstania Kościuszkowskiego. Wskazywała na siłę ludu. Fabułę stanowi historia konfliktu pomiędzy Krakowiakami i Góralami rozstrzygniętego ostatecznie przez biednego studenta i elektryczność. Uwagi nad życiem Jana Zamojskiego kanclerza i hetmana koronnego, do dzisiejszego stanu Rzeczypospolitej Polskiej przystosowane. Stanisław Staszic Zostały wydane krótko przed rozpoczęciem obrad Sejmu Czteroletniego. Mówi o edukacji - religia powinna być odłączona od edukacji publicznej, powszechnymi szkołami powinny być szkoły rycerskie ponieważ każdy obywatel jest żołnierzem swojego kraju i nie powinno się powierzać obrony kraju komuś z zewnątrz. Młody człowiek po zakończeniu edukacji szkolnej powinien rozpoczynać edukację obywatelską, czyli pracę z wykorzystaniem tego czego się nauczył. Prawodawstwie - potępia liberum veto czyli prawa dobra osobistego w procesie ustawodawczym, krytykuje konieczność jednomyślności podczas uchwalania ustaw, powinna stanowić większość. władzy wykonawczej - władza wykonawcza powinna zostać oddana w ręce jednej części ludu arystokracji, oraz monarchy władzy sądowniczej - nikt nie może być więziony jeśli nie udowodni się mu winy, sąd powinien sądzić nieustannie a nie tylko podczas ustalonych sesji wolnym obieraniu królów - powinno zostać przyjęte następstwo tronu, które zmniejszyło by możliwości ingerencji w sprawy polskie z zewnątrz i podziały. Polsce - która jest zaniedbana, uciekają z niej chłopi, ponieważ ich warunki życia są gorsze od tych jakie spotyka się w innych h krajach, poza tym tutaj każdy szlachcic ma nad nimi władzę, a za granicą podlegają tylko jednemu królowi. Przestrogi dla Polski z teraźniejszych politycznych Europy związków i z praw natura wypadające. Stanisław Staszic Napisane zostały po dwóch latach obrad Sejmu Wielkiego, już po rewolucji we Francji. Były apelem o skuteczność działań, o położenie tamy bezproduktywnemu gadulstwu, o wykorzystanie wszystkich możliwości uratowania ojczyzny. Mówi o tym że szlachta nie musi tracić swoich praw lecz powinna je po prostu rozszerzyć na cały naród. Powinna powstać nowa konstytucja dla całego narodu. Mowa jest o przestrzeganiu praw człowieka jednoznacznych z przestrzeganiem prawa narodu. Oskarża możnowładców o przyczynienie się do zguby Polaków po przez nieposzanowanie prawa, rwanie sejmów i sejmików, przekupstwa, służalczość obcym mocarstwom. Przedstawia trudną sytuację polskiego chłopa. Mieszczanie powinni odszymać prawa równe z tymi które posiada szlachta. Do Stanisława Małachowskiego, referendarza koronnego O przyszłym sejmie Anonima listów kilka. Hugo Kołłątaj. Wydane tuż przed rozpoczęciem obrad Sejmu Czteroletniego. Apeluje między innymi o oddanie wolności chłopom. Praca ich powinna odbywać się na zasadzie kontraktu. Chłop i pan powinni się układać czy ma ona być na zasadzie czynszu czy odpracowania. Przyszłe więc prawodawstwo te dwie rzeczy najistotniejsze obwarować powinno: wolność osoby rolnika i własność gruntową dziedzica... Katechizm o tajemnicach rządu polskiego... Franciszek Salezy Jezierski (współautorem katechizmu... był prawdopodobnie Jan Śniadecki, filozof, astronom, matematyk) Przedstawia sytuację w Polsce, mowa jest o Rzeczypospolitej Szlacheckiej, o tym że rolnicy i mieszczanie nie posiadają praw, (chłop - nie człowiek, mieszczanin - półczłowiek) itd. Patrz też poprzedni podpunkt Reakcja twórców na fakt utraty niepodległości. Reakcja poszczególnych twórców była różna. Dla niektórych sytuacja ta uniemożliwiała dalsze funkcjonowanie np. Franciszek Dionizy Kniażnin popadł w obłęd niemogąc pogodzić się ze skutkami rozbiorów. Większość jednak próbowała odnaleźć się w nowej sytuacji i rozpocząć walkę z zaborcą po przez słowa i czyny np. Wojciech Bogusławski (Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale.; dyrektor Teatru Narodowego pod zaborami), Julian Ursyn Niemcewicz (adiutant Kościuszki, wzięty do niewoli, emigrował do USA, do kraju powrócił po utworzeniu Księstwa Warszawskiego), Jakub Jasiński (generał w powstaniu Kościuszkowskim, poległ na Pradze broniąc Warszawy przed wojskami rosyjskimi), Hugo Kołłątaj (po upadku powstania kościuszkowskiego uciekł do austryjackiej Galicji, na żądanie Rosjan uwięziony, po uwolnieniu aktywnie zaangażował się w działania kulturalne np. Tworzenie szkoły w Krzemieńcu).Byli również i tacy którzy postanowili oficjalnie ułożyć sobie jakoś życie w nowej rzeczywistości np. Ignacy Krasicki który został ulubieńcem króla Prus Fryderyka Wielkiego, chociaż jego postawa jest warta dogłębniejszej analizy, gdyż w swojej twórczości pokazał że sytuacja ta nie jest mu obojętna. Określenie powinności obywatela i Polaka w Hymnie do miłości ojczyzny i Pieśni legionów polskich. Hymn do miłości ojczyzny (hymn Korpusu Kadetów) Obywatel powinien przede wszystkim charakteryzować się umiłowaniem ojczyzny. Nie powinien powstrzymywać się przed stanięciem w jej obronie, powinien oddać się w jej służbę bezgranicznie Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać. Pieśń legionów polskich Polak powinien odpowiedzieć zbrojnie niegodząc się na zabory. Powinien walczyć z Moskalami i Niemcami zachowując przy tym zgodę wśród rodaków. Hasłem wszystkich zgoda będzie I ojczyzna nasza. Polacy powinni kroczyć drogą zbrojnego oporu, wszcząć za przykładem Kościuszki powstanie. Zmiana rozumienia pojęcia powinności obywatelskiej po 1795 roku. Obywatel po 1795 roku powinien walczyć o zachowanie tożsamości narodowej, nie poprzestawać w pracy na rzecz narodu i w razie takiej konieczności oddać nawet życie w imię miłości ojczyzny. Przemiany pojęcia naród w XVIII wieku (utrata państwowości, zmiana sytuacji mieszczan, powstanie kościuszkowskie i legiony - kształtowanie świadomości warstwy chłopskiej). Pojęcie narodu przestaje powoli oznaczać tylko i wyłącznie jeden stan szlachecki a zaczyna dotyczyć również chłopów i mieszczan. Mieszczanie podczas sejmu Czteroletniego z trudem zdobywają prawa wyborcze. Poprawę sytuacji chłopów niesie za sobą Konstytucja 3 Maja i Uniwersał Połaniecki. Warstwa chłopska i mieszczanie spełnili ważną funkcje podczas powstania kościuszkowskiego, a potem stanowili dużą liczebnie grupę w legionach. Rozpoczęła się edukacja narodowa chłopów i mieszczan, która jednak miała potrwać jeszcze wiele lat. Dwie wizje drogi do wolnej Polski po 1795 roku (rozwój kultury i gospodarki po III rozbiorze, działania polityczne po III rozbiorze). Po trzecim rozbiorze Polski niezaprzestano działań mających na celu rozwój kultury polskiej. Upadło środowisko pod patronatem królewskim, ale nadal działało środowisko puławskie, na początku XIX w powstało w Puławach pierwsze muzeum na ziemiach polskich, Świątynia Sybilli. W Warszawie rozpoczęło tez swoją działalność Towarzystwo Przyjaciół Nauk, rozwijało się szkolnictwo, działał Teatr Narodowy na którego działalność zbierano pieniądze opodatkowując inne teatry warszawskie. Tak więc upadek państwa nie spowodował zastoju kulturalnego a wręcz przeciwnie pod tym względem, a szczególnie od strony twórczości patriotycznej, można zauważyć szeroko rozwiniętą działalność. Pod względem gospodarczym, również nie pozwolono na popadnięcie w stagnację. Rozwój gospodarczy został zapoczątkowany jeszcze za panowania Stanisława Augusta. Myślano zarówno o tym że należy zachować dorobek kultury jak i walczyć, nie należy rezygnować ani z jedne, ani z drugiego. Trzeba akceptować i podkreślać Polskość, ale i upominać zbrojnie o wolność. Modelowym przykładem może być Wielkopolska: wyczucie polityczne rozwój gospodarki i kultury strajki szkolne Powstanie Wielkopolskie Jak mawiał Napoleon, najpotrzebniejsze do walki są pieniądze. |