Lemur zaprasza
Tablice historyczne. 8) System monetarny Polski. Okres Charakterystyka systemu monetarnego I-II w. n.e. Liczne srebrne monety rzymskie w obiegu poł. IX w: X w. W obiegu gł. monety arabskie - srebrne dirhemy z Azji Śr. i Bl. Wschodu poł. X w.-XI w. Przewaga w obiegu srebrnych monet (denarów) niemieckich, niewielkie emisjedenarów przez książąt polskich (waga - zwykle 1-2 g) XII-XIII w. W obiegu denary różnych emisji (niemieckie, polskie różnych książąt, prywatne), od pocz. XIII w. zwykle w postaci brakteatów, o zawartości srebra wahającej się od ok. 1 g do 0,1 g; częste przymusowe wymiany pieniądza na gorszy pocz. XIV w. Pojawienie się groszy praskich (ok. 3,4 g); w obiegu liczne kwartniki śląskie(ok. 1,7 g Ag), emisje denarów Łokietka: 1 grzywna (196,48 g) = 48 groszy po12 denarów (denary o zaw. srebra malejącej z 0,30 g w I315 do 0,11 g w 1330 r.) 1334-98 W obiegu głównie denary, a nadto grosze (gł. praskie), kwartniki (półgrosze),ćwierćgrosze, obole (1/2 denara). 1 gr = 16 denarów (ok. 1380, nominalnie), wdenarze zaw. srebra zmniejszona do ok. 0,13 g XV w. W obiegu znaczna ilość półgroszy (o zawartości srebra ok. 0,3 g) oraz denarów(ustalenie się relacji 1 grosz = 18 denarów); nieco dukatów i in. monet XVI w. Talary, dukaty, liczne półgroszki, trojaki (3 gr), szóstaki (6 gr). Pojawienie siępojęcia "złoty polski" jako synonimu "30 gr" (wg ceny dukata z 1496). Oddzielnemonety koronne i litewskie. W 1 poł. wieku zalew gorszych monet ze Świdnicy 1 poł. XVII w. W obiegu talary, półtalary, orty (1/4 talara), dukaty (gł. gdańskie); stałe pogarszaniestopy menniczej i wynikający stąd coraz większy brak drobnych monet 1650-67 Katastrofalne pogorszenie pieniądza: od 1659 masowo bite miedziane szelągi(1/3 gr), tzw. boratynki (pakowane w woreczki po 900 szt.=10 zł), 1663 tzw.tynfy - nominalnie 1 złp = 30 gr, lecz o faktycznej zawartości srebra jak 13 gr kon. XVII w.-poł. XVIII w. W obiegu boratynki, tynfy (polskie oraz fałszowane w Prusach), trojaki, szóstaki, orty, rzadko moneta pełnowartościowa (talary, dukaty) 2 poł. XVIII w. Talary Augusta III, od 1766 (reforma monetarna Stanisława Augusta) - talary,złotówki, grosze, szelągi. Przyjęcie w Europie Śr. zw. stopy konwencyjnejułatwiającej przeliczenia ( 1 krajcar = 2 gr, 1 złoty reński (gulden) = 4 złp itd.).1794 (powstanie kościuszkowskie) pierwsze pieniądze papierowe 1810-15 Monety Księstwa Warszawskiego: dukaty, talary (16,5 g srebra = 6 złp), monetysrebrne 2 złp, I złp, 1/3 złp (10 gr), 5 gr oraz miedziane 3 gr i 1 gr 1816-31 Monety Królestwa Polskiego (analogicznie do Ks. Warsz.), związek z systememrosyjskim wg relacji 1 złp = 15 kopiejek (1 kopiejka = 2 grosze) do 1918 Pieniądze państw zaborczych 1917-24 Marka polska, pocz. równa niemieckiej ( 1 mk = ok. 2-2,5 rubla), nast. duża inflacjawskutek dodruku pieniądza; 8 I 1924 najniższy kurs: 1 $ = 10,25 mln mkp 1924-39 Złoty = 100 groszy. Wprowadzony 1924 wg relacji 1 złp = 1 frank szwajcarski= 9/31 g złota = 1 800 000 mkp. 1939-45 Pieniądze okupantów - marki niem., ruble, w Generalnej Guberni także złotówki (tzw. młynarki) po 1945 1 zł = 100 gr. 1950 deklaracja władz, że 1 zł = 0,222168 g złota (do 1990 brak wymienialności). 28 IX 1950 wymiana pieniędzy ( 1:100 lub 3:100), w latach80. rosnąca inflacja, 1989 hiperinflacja, stopniowo opanowana. 1990 ograniczona wymienialność, od 1 I 1995 denominacja (1 : 10000) i powrót monet System monetarny Polski w wybranych okresach. Moneta Zygmunt I Stary1530 Stefan Batory1580 Zygmunt III Waza1623 Jan Kazimierz1650 August II Mocny1717 Stanisław August1766 Dukat TalarPółtalarOrtZłoty (tynf)Szóstak (6 gr)Trojak (3 gr)Dwojak (2 gr)PółtorakGroszPółgroszSzelągTernarDenar 3,46/3,57----4,63/12,36b 2,32/6,18 b --0,77/2,06 a 0,64/1,030,24/1,240,11/0,570,034/0,37 b 3,46/3,5324,33/28,8312,16/14,42--3,9/4,11,99/2,35--0,68/1,860,34/0,930,17/1,11-0,034/0,37 3,46/3,5324,33/28,8312,16/14,424,60/7,06-1,85/3,980,93/1,99-0,45/1,180,29/1,04-0,08/0,60-- 3,44/3,4925,30/28,8512,16/14,424,95/5,604,67/6,72 k 1,63/1,860,82/1,240,54/0,930,40/1,090,27/0,63-0,066/0,53 e -- 3,43/3,50 f 23,37/29,2 11,74/14,625,87/7,671,97/5,841,24/4,320,62/2,160,41/3,140,31/1,080,20/1,870,10/1,101,47-- 3,43/3,4923,37/28,07 h11,69/14,035,84/9,35 i2,92/5,40-11,71,46/3,34-3,89 j 1,951,30-- Grzy wnakrakowska 196,8 201 82 c 197,68d 201,8 201,89 201,89 233,8 g a - grosz krakowski i pruski, na Litwie grosz - 0,97/2,57; b - w Koronie; c - talary i półtalary; d - inne monety;e - także miedziane (początkowo wagi 2,50 g, nast. lżejsze); f - także monety 5- i 10-cio dukatowe; g - grzywna kolońska; h - 10 szt. z grzywny kolońskiej (od 1786: 10 i 7/16 szt. z grzywny); i - dwuzłotówka; j - grosz miedziany, grosz srebrny (srebrnik, 0,73/1,99) wart byt 7,5, a od 1786 - 8 groszy miedzianych; k - wybite 1660Uwaga: w tabeli podano (oddzielone znakiem /) zawartość kruszcu (srebra lub złota) i całkowitą wagę monet.Wytłuszczono monety złote; w przypadku monet miedzianych (kursywa) podano tylko wagę całej monety [do góry] |