Lemur zaprasza
21. Rodzaje miłości w literaturze XVI i XVII wieku, Kochanowski, Morsztyn, Szarzyński. "Gdybym mówił językami ludzi i aniołów A miłości bym nie miał Stał bym się jak miedź brzęcząca Albo cymbał brzmiący Gdybym też miał dar przekonywania I znał wszystkie tajemnice I posiadał wszelką wiedzę I wszelką możliwą wiarę Tak iżbym góry przenosił A miłości bym nie miał Byłbym niczym I gdybym rozdał na jałmużnę Całą majętność moją A ciało wystawił na spalenie Lecz miłości bym nie miał Nic bym, nie zyskał Miłość cierpliwa jest Łaskawa jest Miłość nie zazdrości Nie szuka poklasku Nie unosi się pychą Nie dopuszcza się bezwstydu Nie szuka swego Nie unosi się gniewem Nie pamięta złego Nie cieszy się z niesprawiedliwości Lecz współweseli z prawdą Wszystko znosi Wszystkiemu wierzy We wszystkim pokłada nadzieję Miłość nigdy nie ustaje (...) (...) Tak więc trwają wiara, nadzieja, miłość Te trzy, a największa z nich jest miłość" z listu św. Pawła do Koryntian "Połóż mię jak pieczęć na twoim sercu jak pieczęć na twoim ramieniu bo jak śmierć potężna jest miłość a zazdrość jej nieprzejednana jak Szeol żar jej to żar ognia płomień Pański Wody wielkie nie zdołają ugasić miłości nie zatopią jej rzeki Jeśliby kto oddał za miłość całe bogactwo swego domu pogardzą nim tylko" "Pieśń nad pieśniami" Miłość jako temat pojawia się w literaturze starożytnej, głównie w poezji greckiej poetki Safony. Mieszkała ona na wyspie Ledos, gdzie skupiła wokół siebie grupę dziewcząt, których wychowaniem się zajmowała. Łączył je kult bogini Afrodyty oraz więzi czułej i namiętnej przyjaźni. Miłość Syfony według Maksymosa z Tyru podobna była do miłości Sokratesa i jego uczniów. Jej poezja surowa, oszczędna, bez ornamentyki charakterystycznej dla późniejszej poezji jest związana z przeżyciami poetki. Opiewa głównie miłość, uroczystości rodzinne, rozstania z przyjaciółkami, rzadkie chwile szczęśliwej miłości. Na ogół w jej utworach przeważa ton melancholii i tęsknoty. W Polsce zyskała popularność stosunkowo wcześnie. (Jan Kochanowski o Urszulce - Safo Słowieńska). Maria Pawlikowska-Jasnorzewska poetka dwudziestolecia międzywojennego również opiewa miłość. Poświęciła Safonie cykl pierwszy pt. "Róże dla Safony". Opiewa ona miłość nieszczęśliwą, pełną goryczy, odwołuje się do doświadczeń poetki w starożytności: "Już wtedy w Hitylenie jak i w całej Ledos obca jasnym gajowym i nadmorskim bożkom upadłaś Miłości pod ciężarem łez, bo jak dziś byłaś słodko-gorzką" W Średniowieczu uwaga twórców skupiła się głównie na miłości, która łączy Boga i człowieka. Utwory dają doskonałe wzory tej miłości, której uosobieniem są święci i asceci, odrzucający ziemskie rozkosze dla miłości nieskończonej do Boga (św. Szymon z Słupnik). W miarę sekularyzacji życia i coraz pełniejszego kształtowania się kultury dworskiej w liryce świeckiej i rycerskiej pojawia się miłość erotyczna między kobietą i mężczyzną. Temat ten pojawia się w łacińskim zbiorze poezji Burana, przynoszącej pochwałę życia, kult kobiety, pragnienie miłości. W literaturze dworskiej kształtuje się ideał damy serca rycerza średniowiecznego. Miłość ta ma nie tylko charakter platoniczny ale i zmysłowy, namiętny, grzeszny (Tristan i Izolda), (Abelard i Heloiza). Grzeszni kochankowie w etosach rycerskich są sympatyczni. Nawet zdrada nie pomniejsza miłości, miłość nierozerwalna. W Renesansie miłość święci triumfy - wiąże się to z humanizacją życia i ideologią: współistnienie wartości duchowych i cielesnych. Powstają idealni kochankowie: Beatrycze Dantego i Laura Petrarki. Sonety do Beatrycze Dantego, ona oprowadza go po raju w "Boskiej komedii". Petrarka pisał też sonety, nie wiadomo kim dokładnie była Laura. Petrarka stworzył w sonetach literacki portret ukochanej i wyraził w poetyckim przekazie uczucia do niej. Analiza doznań miłosnych, dzieje miłości to esencja poezji Petrarki - jest własnym psychoanalitykiem, analizuje własne uczucia. W Renesansie powstaje nieśmiertelny ideał kochanków - Romeo i Julia. U Szekspira występuje także miłość zbrodnicza - lady Makbet, nakłania męża do zabójstwa ponieważ pragnie korony dla niego. Miłość jako temat literatury w Renesansie przyjmuje różne kształty: Miłość do kobiety, dojrzałe uczucie, miłość do żony - głównie u Kochanowskiego (towarzyszka męża, pomaga mu). Pieśń "Może kto ręką sławy dostać w boju" wysławia żonę głowy mężowej koronę. Miłość zmysłowa do kochanki, pełna erotyzmu głównie we fraszkach. "Raki" - czytane dobrze - zalety kobiet, czytane wspak - nie należy ich brać poważnie. Fraszka "Do dziewki" - namawia dziewczynę do miłości, by nie żałowała swych wdzięków, ponieważ jak będzie stara może ich zabraknąć. U Kochanowskiego miłość do ojczyzny, do Boga, przyrody, miłość do dziecka. Miłość do dziecka odnajdujemy w trenach. Jest to portret dziecka pełnego talentów. W dedykacji pisze "wdzięcznej, niepospolitej dziecinie". W trenie XII: było to dziecko posłuszne, karne, uczone, roztropne, obyczajne, ludzkie, układne, skromne, wstydliwe. Rano najpierw się modliła potem jadła śniadanie. Profesor Skwarczyńska zwróciła uwagę, że Urszulka uchwycona w ruchu, gestach, zachowaniu jawi się nam jak żywa. W trenach miłość sprawiła, że poeta dokonał uwznioślenia Urszulki, nadał jej wymiar bohaterki ważnej, poważnej (miała tylko trzy lata), w trenach bardzo dojrzała. Ta tendencja została przejęta z obowiązujących sposobów przedstawiania dziecka w sztukach plastycznych. Cnoty Urszulki mają uzmysłowić ogrom cierpienia, niespełnienia kochającego ojca. Miłość w poezji siedemnastowiecznej to z jednej strony miłość metafizyczna ku Bogu (Sęp-Szarzyński), metafizyczna tęsknota i lament nad losem człowieka, którego duchową tęsknotę wywołuje niezaspokojona miłość dopóki dusza nie ujrzy wiekuistego piękna - Boga. A. Morsztyn - autor erotyków, jego erotyki nie dotykają głębszych uczuć. Bohater Morsztyna cierpi ostentacyjnie, głośno, nie zna uczucia rezygnacji, zmierza do zaspokojenia swojej namiętności. W cierpieniu miłosnym nie odnajduje rozkoszy (jak w sonetach Petrarki). Celem Morsztyna jest olśnienie czytelnika formą i bogactwem środków artystycznych. Pisząc o miłości posługuje się konceptem - wyszukanym, oryginalnym pomysłem. W sonecie "Do trupa" porównuje nieszczęśliwego kochanka do trupa. Treść wiersza uboga forma bogata: sonet, hiperbolizacja, kontrast, metafora. Bardzo częstym motywem konceptu jest palenie się, rozsypywanie się z miłości. Częste motywy omdlenia, konania z miłości, także dużo opisów urody kobiecej. Tematyka erotyczna skupia się na zewnętrznych elementach miłości. Słownictwo o silnym ładunku emocjonalnym ma oddać moc przeżyć, ogromna ilość epitetów. Nie traktuje uczucia poważnie lecz jako zabawę. |