Lemur zaprasza
Powstanie Chmielnickiego Oj, pisać - że mnie, nie jako Chmiel dzikiZ porohów zwodził mnohej zgraje szyki,Pod Korsuniem, jak z poganyZabraciwszy się, zniósł hetmany;Jako pod Pilawicami od tegoż lichotyWiecznej nabawion lud polski sromoty,Pod Zborowem i ZbarażemJak nas mało nie starł razem.Urazę prawda i nienawiść rodzi,Za nią zajadła zemsta w tropy chodzi.A tej cery historujaNierada się z prawdą mija.Wespazjan KochanowskiW 1569 roku podpisano unię lubelską, dzięki niej pod panowaniem Rzeczpospolitej znalazły się ziemie ukraińskie. Były to urodzajne ziemie które przecinała rzeka Dniepr. W dolnym jej biegu, na południu, ciągnęły się skaliste progi, zwane porohami. Obszar za porohami nazywano Zaporożem. Obszar ten zamieszkiwali odważni, miłujący wolność nad życie Kozacy. Na ten równinny teren uciekali pokrzywdzenie chłopi, awanturnicy i złoczyńcy. Kozacy byli zorganizowani na wzór wojskowy, w czasie wojny wybierali swojego przywódcę tak zwanego atmana. Dla obrony budowali na wyspach Dniepru warowne obozy (sicz). Kozacy byli podanymi Rzeczpospolitej. Sprzeciwiali się powiększaniu władzy magnatów, jako wyznawcy prawosławia sprzeciwiali się unii z papiestwem. Od czasów Stefana Batorego Rzeczpospolita brała ich na żołd. Wytworzyła się przez to grupa Kozaków rejestrowych, służyli w wojsku a dzięki temu utrzymywali wolność. Szlachta i magnaci patrzyli jednak na Kozaków coraz bardziej niechętnym okiem. U nich bowiem pokrzywdzeni chłopi znajdowali schronienie. Kozacy przewodzili powstaniom chłopskim na Ukrainie. Kilka takich powstań wybuchło w XVI i XVII w. Zostały jednak krwawo stłumione przez wojska królewskie i magnackie. Rosnący ucisk powodował, iż Kozacy byli coraz bardziej niechętni Rzeczpospolitej. Czary goryczy dopełniła jednak ustawa z 1638 roku. Szlachta uchwaliła w niej, że Kozacy nierejestrowi będą odtąd uważani za zwykłych chłopów. W 1638 roku stworzono nowy rejestr, do którego wpisano zaledwie 6000 z 40 000 Kozaków. Zaczęto zmuszać Kozaków do poddaństwa i odrabiania pańszczyzny, a ich osady włączać do majątków szlacheckich. Kolejną przyczyną była planowana ostateczna rozprawa z Turcją przez króla Władysława IV. Prowadził on bowiem tajne pertraktacje z atamanami dotyczące zwiększenia liczby rejestrowych Kozaków. Nieoczekiwanie sejm odrzucił pomysł króla. Wszystkie te przyczyny pchnęły Kozaków do nowej walki. Na czele powstania które wybuchło w 1648 roku stanął Bohdan Chmielnicki (ok. 1595-1657), piastujący urząd pisarza wojsk kozackich a występujący przeciw Rzeczpospolitej jako przedstawiciel Kozaków. Okazał on wkrótce wielki talent wojskowy i polityczny. Oddziały Chmielnickiego rosły jak na drożdżach, ponieważ oprócz Kozaków, przystąpili do nich chłopi i drobna szlachta Ukraińska. Do tej ogromnej armii dołączyli jeszcze Tatarzy. Siły Chmielnickiego były tak potężne, iż bez problemu pokonały wojska polskie pod Korsuniem. W czasie bitwy wzięto do niewoli nawet dwóch hetmanów. Gdy pod Piławcami zebrało się pospolite ruszenie, szlachta uciekła z pola walki na samą wieść o zbliżających się wojsk wroga. Na całej Ukrainie chłopi organizowali oddziały powstańcze i niszczyli dwory szlacheckie. Posłańcy Chmielnickiego docierali nawet do Wielkopolski. W tym okrutnym czasie zmarł Władysław IV Waza. Tron objął zatem jego brat Jan Kazimierz. Wojna zaostrzała się coraz bardziej, w 1649 roku nieprzyjaciel oblegał Zbaraż. Bohaterska obrona dała czas Janowi Kazimierzowi na zebranie armii i ruszenie z odsieczą. Sukcesem wkrótce zakończyła się próba choćby czasowego odciągnięcia Tatarów od sił Chmielnickiego. Po bitwie pod Zborowem zawarto ugodę na mocy której Chmielnicki uzyskał tytuł hetmana. Jednak po dwóch latach względnego spokoju w 1651 wojna rozgorzała na nowo. Kozacy zebrali ogromne siły i ruszyli pod Wołyń, w odpowiedzi Jan Kazimierz zebrał 90-tysięczną armię i przybył pod Beresteczko. Dawno nie widziano tak wielkich sił stojących na przeciw siebie. Krwawa bitwa zakończyła się dopiero trzeciego dnia jej trwania. Wtedy to Polacy swym uderzeniem rozdzielili wojska Tatarskie i kozackie. Gdy chan został ranny i zginął jego brat Tatarzy rzucili się do ucieczki. Chmielnicki zostawił wtedy swoich i rzucił się w pościg za chanem. Ten jednak kazał go przywiązać do konia i porwał z sobą. Teraz otoczono Kozaków i cały ich obóz, a armaty i chorągwie dostały się w ręce polskie. Wtedy Chmielnicki szukał innych sojuszników do walki. Została nim Rosja. W 1654 r. w Perejasławiu rada kozacka uchwaliła połączenie Ukrainy z Rosją. Ugoda ta nie została uznana przez Rzeczpospolitą. Rosja uderzyła wtedy na Polskę. W pierwszym okresie wojny Polacy doznali wielu niepowodzeń. Zwłaszcza na Litwie. Wojna przerwana w czasie wojny ze Szwecją, po ich oparciu rozgorzała na nowo. Rosja podjęła nowy wyprawy na Polskę zakończone jednak wieloma niepowodzeniami. Wreszcie w 1667 roku podpisano rozejm. Na jego mocy ziemie po lewej stronie Dniepru oraz Kijów i Smoleńsk zostały przyłączone do Rosji. Warunki tego rozejmu zostały powtórzone w zawartym w 1686 roku pokoju nazwanym od nazwiska polskiego posła pokojem Grzymułtowskiego. Przebieg walk powstańczychI faza; król Polski Władysław IV;a) zwycięstwo powstańców w roku 1648 nad Żółtymi Wodamib) ugoda Zborowska:- Chmielnicki zostaje hetmanem- zwiększono rejestr do 40 tys.- zagwarantowanie na terenie płd. Ukrainy urzędów szlacheckich szlachcie prawosławnejII faza: król Jan Kazimierza) zwycięstwo wojsk Rzeczpospolitej w 1651 pod Bresteczkiemb) ugoda w Białej Cerkwi:- zmniejszenie liczby Kozaków rejestrowych do 20 tys.- terytorium Kozackie to województwo kijowskieIII faza: król Jan Kaziemirza) wojna polsko - rosyjska rozpoczęła się po zwróceniu się przez Chmielnickiego o pomoc do Rosji (1654 - 1667)b) rozejm w Andruszkowie- Polska zrzeka się na rzecz Rosji Smoleńska- Ukraina po lewej stronie Dniepru z Kijowem należy do Rosji Nie dbacie na to, Polacy, nie dbacie,Że w ostatecznej toni zasiadacie.Patrzecie, jako z tak pozornego ciałaPolskiej tylko cień i mara została.Żałosny widok: Moskal z jednej stronyZabrał niemałą cząstkę od Korony,A z drugiej Turczyn tak srogo wojuje,Że mu Podole z Kamieńcem hołduje.Jęczy w kajdanach ciężkich Ukraina,Prosi o prętką pomstę z poganina.Stanisław Samuel Szemiot << Do góry >> Webdesing by Timon |