praca dyplomowa

@font-face {
font-family: Wingdings;
}
@font-face {
font-family: Tahoma;
}
P.MsoNormal {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-style-parent: ""; mso-pagination: widow-orphan
}
LI.MsoNormal {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-style-parent: ""; mso-pagination: widow-orphan
}
DIV.MsoNormal {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-style-parent: ""; mso-pagination: widow-orphan
}
H1 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 18pt; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 35.4pt; TEXT-ALIGN: center; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-bidi-font-weight: normal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; tab-stops: list 35.4pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 1; mso-list: l0 level1 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-font-kerning: 14.0pt
}
H2 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 16pt; FONT-STYLE: italic; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 70.8pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-bidi-font-weight: normal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; tab-stops: list 70.8pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 2; mso-list: l0 level2 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-style: normal
}
H3 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 12pt; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 106.2pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-bidi-font-weight: normal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; tab-stops: list 124.8pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 3; mso-list: l0 level3 lfo1
}
H4 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 12pt; FONT-STYLE: italic; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 141.6pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-bidi-font-weight: normal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; tab-stops: list 178.2pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 4; mso-list: l0 level4 lfo1; mso-bidi-font-style: normal
}
H5 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 11pt; FONT-WEIGHT: normal; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 177pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; tab-stops: list 231.6pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 5; mso-list: l0 level5 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"
}
H6 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 11pt; FONT-STYLE: italic; FONT-WEIGHT: normal; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 212.4pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; tab-stops: list 0cm; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 6; mso-list: l0 level6 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-style: normal
}
P.MsoHeading7 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 10pt; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 247.8pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: list 0cm; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 7; mso-list: l0 level7 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"
}
LI.MsoHeading7 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 10pt; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 247.8pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: list 0cm; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 7; mso-list: l0 level7 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"
}
DIV.MsoHeading7 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 10pt; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 247.8pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: list 0cm; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 7; mso-list: l0 level7 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"
}
P.MsoHeading8 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 10pt; FONT-STYLE: italic; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 283.2pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: list 0cm; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 8; mso-list: l0 level8 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-style: normal
}
LI.MsoHeading8 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 10pt; FONT-STYLE: italic; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 283.2pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: list 0cm; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 8; mso-list: l0 level8 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-style: normal
}
DIV.MsoHeading8 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 10pt; FONT-STYLE: italic; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 283.2pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: list 0cm; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 8; mso-list: l0 level8 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-style: normal
}
P.MsoHeading9 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 9pt; FONT-STYLE: italic; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 318.6pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: list 0cm; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 9; mso-list: l0 level9 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-style: normal
}
LI.MsoHeading9 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 9pt; FONT-STYLE: italic; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 318.6pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: list 0cm; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 9; mso-list: l0 level9 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-style: normal
}
DIV.MsoHeading9 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 9pt; FONT-STYLE: italic; MARGIN: 12pt 0cm 3pt 318.6pt; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: list 0cm; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 9; mso-list: l0 level9 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-style: normal
}
P.MsoToc1 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 14pt; FONT-WEIGHT: bold; MARGIN: 18pt 0cm; TEXT-DECORATION: underline; TEXT-TRANSFORM: uppercase; mso-bidi-font-weight: normal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: 16.0pt right 424.7pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto; text-underline: single
}
LI.MsoToc1 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 14pt; FONT-WEIGHT: bold; MARGIN: 18pt 0cm; TEXT-DECORATION: underline; TEXT-TRANSFORM: uppercase; mso-bidi-font-weight: normal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: 16.0pt right 424.7pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto; text-underline: single
}
DIV.MsoToc1 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 14pt; FONT-WEIGHT: bold; MARGIN: 18pt 0cm; TEXT-DECORATION: underline; TEXT-TRANSFORM: uppercase; mso-bidi-font-weight: normal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: 16.0pt right 424.7pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto; text-underline: single
}
P.MsoToc2 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; FONT-VARIANT: small-caps; FONT-WEIGHT: bold; LINE-HEIGHT: 150%; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-weight: normal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: 33.75pt right 424.7pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
LI.MsoToc2 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; FONT-VARIANT: small-caps; FONT-WEIGHT: bold; LINE-HEIGHT: 150%; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-weight: normal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: 33.75pt right 424.7pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
DIV.MsoToc2 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; FONT-VARIANT: small-caps; FONT-WEIGHT: bold; LINE-HEIGHT: 150%; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-weight: normal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: 33.75pt right 424.7pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
P.MsoToc3 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 12pt; FONT-STYLE: italic; FONT-VARIANT: small-caps; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: 52.25pt right 424.7pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-style: normal; mso-style-update: auto
}
LI.MsoToc3 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 12pt; FONT-STYLE: italic; FONT-VARIANT: small-caps; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: 52.25pt right 424.7pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-style: normal; mso-style-update: auto
}
DIV.MsoToc3 {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 12pt; FONT-STYLE: italic; FONT-VARIANT: small-caps; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: 52.25pt right 424.7pt; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-font-style: normal; mso-style-update: auto
}
P.MsoToc4 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
LI.MsoToc4 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
DIV.MsoToc4 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
P.MsoToc5 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
LI.MsoToc5 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
DIV.MsoToc5 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
P.MsoToc6 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
LI.MsoToc6 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
DIV.MsoToc6 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
P.MsoToc7 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
LI.MsoToc7 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
DIV.MsoToc7 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
P.MsoToc8 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
LI.MsoToc8 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
DIV.MsoToc8 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
P.MsoToc9 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
LI.MsoToc9 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
DIV.MsoToc9 {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 11pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-style-update: auto
}
P.MsoFootnoteText {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 10pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan
}
LI.MsoFootnoteText {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 10pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan
}
DIV.MsoFootnoteText {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 10pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan
}
P.MsoHeader {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: center 8.0cm right 16.0cm; mso-pagination: widow-orphan
}
LI.MsoHeader {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: center 8.0cm right 16.0cm; mso-pagination: widow-orphan
}
DIV.MsoHeader {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: center 8.0cm right 16.0cm; mso-pagination: widow-orphan
}
P.MsoFooter {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: center 8.0cm right 16.0cm; mso-pagination: widow-orphan
}
LI.MsoFooter {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: center 8.0cm right 16.0cm; mso-pagination: widow-orphan
}
DIV.MsoFooter {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: center 8.0cm right 16.0cm; mso-pagination: widow-orphan
}
P.MsoCaption {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; FONT-WEIGHT: bold; MARGIN: 6pt 0cm; mso-bidi-font-weight: normal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy
}
LI.MsoCaption {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; FONT-WEIGHT: bold; MARGIN: 6pt 0cm; mso-bidi-font-weight: normal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy
}
DIV.MsoCaption {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; FONT-WEIGHT: bold; MARGIN: 6pt 0cm; mso-bidi-font-weight: normal; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy
}
P.MsoTof {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt 26pt; TEXT-INDENT: -26pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy
}
LI.MsoTof {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt 26pt; TEXT-INDENT: -26pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy
}
DIV.MsoTof {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt 26pt; TEXT-INDENT: -26pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy
}
SPAN.MsoFootnoteReference {
VERTICAL-ALIGN: super
}
P.MsoToa {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt 13pt; TEXT-INDENT: -13pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy
}
LI.MsoToa {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt 13pt; TEXT-INDENT: -13pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy
}
DIV.MsoToa {
FONT-FAMILY: "Times New Roman"; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt 13pt; TEXT-INDENT: -13pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy
}
P.MsoToaHeading {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 12pt; MARGIN: 6pt 0cm 3pt 35.4pt; TEXT-ALIGN: center; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: list 35.4pt; mso-style-parent: "Nagłówek 1"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 1; mso-list: l0 level1 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-font-kerning: 14.0pt; mso-style-update: auto
}
LI.MsoToaHeading {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 12pt; MARGIN: 6pt 0cm 3pt 35.4pt; TEXT-ALIGN: center; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: list 35.4pt; mso-style-parent: "Nagłówek 1"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 1; mso-list: l0 level1 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-font-kerning: 14.0pt; mso-style-update: auto
}
DIV.MsoToaHeading {
FONT-FAMILY: Arial; FONT-SIZE: 12pt; MARGIN: 6pt 0cm 3pt 35.4pt; TEXT-ALIGN: center; TEXT-INDENT: -35.4pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; tab-stops: list 35.4pt; mso-style-parent: "Nagłówek 1"; mso-pagination: widow-orphan; mso-style-next: Standardowy; mso-outline-level: 1; mso-list: l0 level1 lfo1; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-font-kerning: 14.0pt; mso-style-update: auto
}
P.MsoDocumentMap {
BACKGROUND: navy; FONT-FAMILY: Tahoma; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"
}
LI.MsoDocumentMap {
BACKGROUND: navy; FONT-FAMILY: Tahoma; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"
}
DIV.MsoDocumentMap {
BACKGROUND: navy; FONT-FAMILY: Tahoma; FONT-SIZE: 13pt; MARGIN: 0cm 0cm 0pt; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-pagination: widow-orphan; mso-bidi-font-family: "Times New Roman"
}
DIV.Section1 {
page: Section1
}
DIV.Section2 {
page: Section2
}
DIV.Section3 {
page: Section3
}
DIV.Section4 {
page: Section4
}
DIV.Section5 {
page: Section5
}
OL {
MARGIN-BOTTOM: 0cm
}
UL {
MARGIN-BOTTOM: 0cm
}




POLITECHNIKA
RADOMSKA
im. Kazimierza
Pułaskiego
w
Radomiu
 
 
 
Wydział:                                                    
Ekonomiczny
Kierunek Studiów:                                     
Ekonomia
Specjalność:                                              
Zarządzanie przedsiębiorstwem
 
 
Analiza i ocena sytuacji
finansowej przedsiębiorstwa
na przykładzie Wytwórni
Napojów Bezalkoholowych
Źródło - Pniewy Sp. z
o.o.
 
 
 
Robert
Spólny
Praca
dyplomowa
Napisana w
Zakładzie
Ekonomiki
Przedsiębiorstwa
pod
kierunkiem:
dr Teresy Lidii
Wąsik
 
 
_____________________________________________________________
RADOM
1998
Wstęp
I.  Podstawowe sprawozdania finansowe jako
źródło informacji do analizy finansowej                                                    
6
1.1.   Istota, metody i rodzaje analizy
finansowej                       
6
1.2.   Podstawy prawne sporządzania
sprawozdań                       
8
1.3.   Bilans                                                                                                               
11
1.3.1.       
Budowa bilansu i jego charakterystyka                         
11
1.3.2.       
Wstępna analiza bilansu                                                              
23
1.4.   Rachunek zysków i strat                                                                    
26
1.4.1.       
Budowa rachunku zysków i strat                                         
26
1.4.2.       
Wstępna analiza rachunku zysków i strat                     
31
1.5.   Analiza rachunku przepływów
pieniężnych                      
31
II. Analiza wyniku finansowego
przedsiębiorstwa 33
2.1.   Analiza czynników wpływających na
poziom wyniku finansowego        
34
2.2.   Zasady podziału wyniku finansowego
w różnych formach przedsiębiorstw.                                                                                      
41
III. Analiza wskaźnikowa sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa                                                                                                     
44
3.1.   Istota analizy wskaźnikowej                                                          
44
3.2.   Analiza płynności finansowej
przedsiębiorstwa           
44
3.3.   Istota i pomiar sprawności
działania przedsiębiorstwa 46
3.4.   Analiza wspomagania
finansowego                                          
48
3.5.   Badanie rentowności
przedsiębiorstwa                                
49
3.6.   Analiza wskaźników rynku
kapitałowego                           
51
IV.
Analiza i ocena standingu finansowego
Wytwórni Napojów Bezalkoholowych Źródło ‑ Pniewy Sp. z
o.o.                                                                                   
54
4.1.   Charakterystyka Spółki                                                                    
54
4.2.   Wstępna analiza bilansu
przedsiębiorstwa                         
55
4.2.1.       
Struktura majątku i kapitałów                                              
57
4.2.2.       
Struktura kapitałowo - majątkowa                                     
60
4.3.   Wstępna analiza rachunku
wyników                                        
61
4.4.   Zestawienie przepływów pieniężnych
Spółki w latach 1995 -
1996                                                                                                        
65
4.5.   Analiza płynności finansowej                                                       
68
4.6.   Analiza rentowności
przedsiębiorstwa                                
70
4.7.   Ocena sprawności działania
przedsiębiorstwa                
71
4.8.   Analiza wspomagania
finansowego                                          
73
Wnioski                                                                                                                 
    105
Bibliografia                                                                                                         
   
113
Spis rysunków                                                                                                      
   
109
Spis tabel                                                                                                              
   
110
Spis wykresów                                                                                                     
   
112
 
 

 
 
Wstęp
 
 
           
Przy dużej konkurencji na rynku niezbędne jest ciągłe dokonywanie
wyborów, która droga i jaka polityka firmy przyniesie jej największe korzyści.
Aby wybory te były trafne niezbędna jest umiejętność analizy sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa. W pracy przedstawione zostały podstawowe źródła i metody
analizy. Na przykładzie Wytwórni Napojów Bezalkoholowych Źródło‑Pniewy Sp. z
o.o. starano się ukazać przydatność uzyskanych informacji dla osób
zarządzających firmą, wykorzystanie analizy finansowej dla podejmowania
racjonalnych decyzji.
           
Tezą niniejszej pracy jest sformułowanie, że dokładna i przeprowadzona rzetelnie analiza
sytuacji finansowej przedsiębiorstwa dostarcza menedżerom niezbędnych informacji
do podejmowania trafnych decyzji dotyczących działalności firmy. Trzeba tu
zwrócić uwagę, iż nie należy skupiać się na sytuacji jednej
tylko ‑ interesującej nas firmy, ale trzeba analizować sytuację w
całej gałęzi, szczególnie zwracając uwagę na najpoważniejszych konkurentów na
rynku. Pogorszenie standingu finansowego przedsiębiorstwa może spowodować realne
zagrożenie, np. wykupienie przez silniejszego konkurenta czy wyparcie
z rynku. Sytuacja odwrotna daje szansę zdobycia nowych rynków zbytu przez
zaoferowanie kontrahentom lepszych warunków przy zawieraniu umów.
           
Obiektem badań jest Wytwórnia Napojów Bezalkoholowych
"Źródło Pniewy" Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo działa od 1992 roku i zajmuje
się produkcją napojów bezalkoholowych.
           
Praca składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy z nich prezentuje
podstawowe sprawozdania finansowe tj. bilans, rachunek zysków i strat oraz
sprawozdanie z  przepływu środków pieniężnych. Omówiona jest ich
budowa, przydatność w  analizie finansowej jak również podstawy prawne
ich sporządzania. Przedstawiono również metody analizy wstępnej sprawozdań
i problem uwzględnienia czasu w badaniach analitycznych.
           
Drugi rozdział obejmuje problematykę ustalania wyniku finansowego
przedsiębiorstwa i badania czynników wpływających na jego poziom. Omówiona
została analiza przyczynowa i czynnikowa, a także zasady podziału wyniku
finansowego w różnych formach przedsiębiorstw ze szczególnym uwzględnieniem
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.
           
Trzeci rozdział dotyczy analizy wskaźnikowej przedsiębiorstwa. Prezentuje
podstawowe obszary jej zastosowania, rodzaje wskaźników oraz interpretację
wyników pod kątem ich przydatności dla osób zarządzających firmą. Przedstawiono
zestaw wskaźników najczęściej stosowanych w wysoko rozwiniętych krajach o
gospodarce rynkowej, tj. wskaźniki płynności, sprawności działania, wspomagania
finansowego, rentowności, wskaźniki rynku kapitałowego  oraz stopnia zadłużenia
przedsiębiorstwa.
           
W rozdziale czwartym opierając się na rozważaniach trzech poprzednich
rozdziałów dokonano analizy finansowej Wytwórni Napojów Bezalkoholowych Źródło -
Pniewy Sp. z o.o. Ponadto przedstawiono Spółkę, jej historię i rodzaj
prowadzonej działalności, a także zatrudnienie oraz dokonane inwestycje
z uwzględnieniem źródeł ich finansowania.
           
Pracę kończą wnioski będące syntezą głównych myśli zawartych
w niniejszych rozważaniach.
I.                
Podstawowe sprawozdania finansowe jako źródło informacji do
analizy finansowej
 
 
 
1.1.      Istota, metody i rodzaje analizy finansowej
 
 
 
           
Pojęcie analizy odnosi się do metody badania naukowego polegającego na
rozłożeniu badanego zjawiska na elementy składowe co pomaga w zrozumieniu istoty
badanych zjawisk.
           
Przez analizę rozumie się też opracowanie diagnostyczne (dokument) lub
czynności zmierzające do postawienia diagnozy gospodarczej. Wymaga ona
zastosowania odpowiednich metod badania i zasad oceny wypracowanych przez
analizę jako samodzielną dyscyplinę naukową [1].
           
Treścią analizy finansowej są wielkości ekonomiczne w wyrażeniu
pieniężnym, w tym stan majątkowo‑kapitałowy, wyniki finansowe oraz ogólna
sytuacja finansowa przedsiębiorstwa[2].

           
W zależności od przyjętych kryteriów możemy wyróżnić wiele metod analizy
finansowej.
Biorąc pod
uwagę tok analizy wyróżniamy:
-     analizę
indukcyjną - polega ona na tym, że badanie rozpoczyna się od zjawisk
szczegółowych przechodząc do coraz bardziej ogólnych. Analizując wykorzystanie
podstawowych czynników produkcji w przedsiębiorstwie ustala się ich wpływ na
osiągane wyniki finansowe. Metoda ta nazywana jest popularnie „od szczegółu do
ogółu”. Ma zastosowanie głównie w analizach średnio i krótkookresowych,
odcinkowych lub problemowych, które nie zawsze kończą się syntezą wyników
dotyczącą działania całego przedsiębiorstwa, a tylko jego części lub wybranego
problemu. Do głównych zalet tej metody należy zaliczyć fakt, że analityk nie zna
ostatecznych wyników swojej pracy, co zapewnia obiektywizm badań. Jest to metoda
zapewniająca wszechstronność i wnikliwość badań.[3]                              

-     analizę
dedukcyjną, w której przechodzi się od zjawisk ogólnych do zjawisk
szczegółowych, od wyników do czynników które na nie wpłynęły. Najpierw bada się
wyniki finansowe przedsiębiorstwa, a później analizuje przyczyny, które je
ukształtowały. Przyjmuje się przy tym, że nie uwzględnia się wszystkich
czynników bez względu na kierunek i siłę ich oddziaływania, a  tylko
te, które miały znaczący wpływ na osiągnięte wyniki. Metodę tą stosuje się w
analizach rocznych i wieloletnich.[4]
                                  

Przyjmując
różny stopień pogłębienia badania wskaźników,  wyodrębnia się:
-     analizę
porównawczą, polegającą na określeniu związków między wskaźnikami
ekonomicznymi,
-     analizę
przyczynową, która jest pogłębionym etapem badania wskaźników ekonomicznych,
w których bada się wpływ i siłę oddziaływania określonych czynników na
odchylenia ujawnione w trakcie analizy porównawczej.
W analizie
porównawczej wyróżnia się trzy kierunki badania wskaźników:
-     porównania ze wskaźnikami postulowanymi, polegają one na
odniesieniu osiągniętych wyników do założonego planu - pierwotnego lub
skorygowanego. Porównanie do planu pierwotnego  to odniesienie danych sprawozdawczych do
wielkości ujętych w planie działania np. do biznes‑planu, zaś porównanie do
planu skorygowanego polega na odniesieniu danych sprawozdawczych do danych planu
pierwotnego zwiększonego lub zmniejszonego o czynnik lub czynniki mające wpływ
na wielkość badanego wskaźnika.
-     porównania w czasie pozwalają na ocenę rozmiarów i tempa
zmian badanych zjawisk ekonomicznych. Wskaźniki z wcześniejszych okresów w
odniesieniu do odpowiednich wskaźników bieżących dają obraz dynamiki badanego
zjawiska gospodarczego jak i tendencji jego rozwoju w przyszłości. Wskaźniki z
kolejnych okresów mogą być odnoszone do jednego okresu - podstawowego, mówimy
wtedy o zwykłym porównaniu w czasie, lub też do okresu poprzedniego względem
badanego, wtedy jest to porównanie łańcuchowe.
-     porównania w przestrzeni, polegają na odniesieniu
wskaźników z badanej jednostki do odpowiadających im wskaźników innych podobnych
jednostek gospodarczych tej samej branży lub innych branż. W celu uniknięcia
błędnych ocen należy zwrócić uwagę na porównywalność danych czerpanych ze
sprawozdań różnych podmiotów i uwzględnić ten fakt przy pracach analitycznych.

           
Analiza przyczynowa obejmuje określenie czynników oddziałujących na
objęty badaniem wskaźnik oraz obliczenie wielkości wpływu tych czynników na
odchylenia ukazane przez analizę porównawczą.
           
Określenie zależności przyczynowo ‑ skutkowych między
zdarzeniami ekonomicznymi pozwala wyodrębnić te czynniki, które mają wpływ na
kształtowanie się badanych wskaźników. Stopień oddziaływania poszczególnych
czynników określa się przede wszystkim za pomocą metod deterministycznych
zwanych także metodami izolacji, do których należą:
-     metoda kolejnych podstawień,
-     metoda różnic cząstkowych,
-     metoda podstawień krzyżowych ( kolejnych przybliżeń
),
-     metoda funkcyjna,
-     metoda proporcjonalnego podziału różnic cząstkowych.[5]
           
Założeniem omawianej metody jest to, że określone zjawiska ekonomiczne
mogą być zapisane w postaci sumy, różnicy, iloczynu lub ilorazu kształtujących
je czynników. Różnią się one między sobą precyzyjnością uzyskiwanych wyników
i sposobami eliminowania odchyleń.
 
1.2.      Podstawy prawne sporządzania sprawozdań
 
 
 
           
Sejm Rzeczpospolitej Polskiej uchwalił 29 września 1994 roku ustawę
o rachunkowości (Dz.U.Nr 121, poz 591). „Ustawa określa zasady
rachunkowości oraz tryb badania sprawozdań finansowych przez biegłych
rewidentów.”[6]  Jej celem jest stworzenie dogodnych
warunków dla dostarczania przez rachunkowość wiarygodnych i dokładnych
informacji o stanie przedsiębiorstwa jak również dostosowanie polskich zasad
rachunkowości do zasad
obowiązujących w krajach wchodzących w skład Unii Europejskiej. Jest to związane
z naszymi staraniami wejścia do struktur Unii i podjętymi w związku
z  tym zobowiązaniami zawartymi w artykułach 68‑70 Układu
Europejskiego o  Stowarzyszeniu Rzeczpospolitej Polskiej z Unią
Europejską. Chodzi tu o  zasady ujęte w :
-     IV Dyrektywie nr 78/660/EWG z 25.07.1978 r. w sprawie
rocznych jednostkowych sprawozdań finansowych spółek,
-     VII Dyrektywie nr 83/349/EWG z 13.06.1983 r. w sprawie
jednostkowych i  skonsolidowanych sprawozdań finansowych spółek,
-     Dyrektywie nr 86/635/EWG 8.12.1986 r. w sprawie
jednostkowych i  skonsolidowanych sprawozdań finansowych banków i
innych instytucji finansowych,
-     Dyrektywie nr 91/674/EWG z 19.12.1991 r. w sprawie
jednostkowych i  skonsolidowanych sprawozdań finansowych towarzystw
ubezpieczeniowych.[7]
           
Zgodnie z art. 45 ustawy o rachunkowości sprawozdanie finansowe sporządza
się na dzień bilansowy oraz na dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych, tzn. na
dzień kończący rok obrotowy, na dzień zakończenia działalności, w tym również
sprzedaży i zakończenia likwidacji lub postępowania upadłościowego, oraz na
dzień poprzedzający zmianę formy prawnej, postawienia w stan likwidacji lub
upadłości ‑ nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia tych
zdarzeń.[8]
Sprawozdanie
finansowe składa się z :
1.   bilansu,
2.   rachunku
zysków i strat,
3.   informacji
dodatkowej.
           
Ponadto sprawozdanie finansowe obejmuje w niektórych przypadkach również
sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych. Dotyczy to jednostek wymienionych
w Art. 64 pkt 1 ustawy, których sprawozdania finansowe podlegają badaniu i
ogłaszaniu. Do rocznego sprawozdania finansowego dołącza się sprawozdanie z
działalności jednostki w roku obrotowym, jeżeli obowiązek jego sporządzania
wynika z ustawy lub odrębnych przepisów,[9]
na przykład sprawozdanie z działalności sporządzają spółdzielnie - na mocy
ustawy Prawo spółdzielcze i spółki kapitałowe - na podstawie przepisów Kodeksu
Handlowego.
           
Ustawa daje możliwość stosownie do potrzeb i wielkości jednostki
sporządzania bardziej szczegółowych sprawozdań finansowych niż określają
załączniki do ustawy, jak też uproszczonego, rachunku zysków i strat oraz
informacji dodatkowej. Przy czym w przypadku sprawozdań uproszczonych ustawa
jednoznacznie określa podmioty do tego uprawnione. Są nimi jednostki, które w
roku obrotowym za który sporządzane jest sprawozdanie nie osiągnęły dwóch z
trzech wielkości:
1.   średnioroczne
zatrudnienie - 50 osób,
2.   suma aktywów
bilansu na koniec roku obrotowego - równowartość w walucie polskiej
1.000.000 ECU,
3.   przychód netto
ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych ‑ równowartość w
walucie polskiej 2.000.000 ECU[10]
W przypadku gdy
informacje dotyczące poszczególnych pozycji bilansu oraz rachunku zysków i strat
nie wystąpiły w jednostce zarówno w roku obrotowym jak i za rok poprzedzający
rok obrotowy, to przy sporządzaniu bilansu oraz rachunku zysków i strat pozycje
te pomija się.[11]
           
Bilans oraz rachunek zysków i strat sporządza się w układzie dynamicznym.
Dla zapewnienia danych do analizy i oceny zmian w składnikach majątku i
finansujących je pasywach oraz przychodach i kosztach wykazuje się:
1.   w bilansie -
równolegle do danych na koniec bieżącego roku obrotowego - aktywa i pasywa na
dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych poprzedniego roku obrotowego,
2.   w rachunku
zysków i strat - równolegle do danych za bieżący rok obrotowy - przychody i
koszty oraz zyski i straty nadzwyczajne za poprzedni rok obrotowy.
Jeżeli
jednostka rozpoczęła działalność w drugiej połowie roku kalendarzowego to można
księgi rachunkowe i sprawozdanie finansowe za ten okres połączyć z księgami
rachunkowymi i sprawozdaniem finansowym za rok następny.[12]
           
Osobą odpowiedzialną za sporządzenie rocznego sprawozdania finansowego
jest kierownik jednostki. Zapewnia on jego sporządzenie nie później niż w ciągu
trzech miesięcy od dnia bilansowego i przedstawia właściwym organom, zgodnie z
obowiązującymi jednostkę przepisami prawa, postanowieniami statutu lub umowy.[13]
Sporządzone sprawozdanie finansowe podpisuje - z podaniem daty podpisu - osoba,
której powierzono prowadzenie ksiąg rachunkowych np. główny księgowy lub
przedstawiciel firmy prowadzącej usługowo księgi rachunkowe na zlecenie
jednostki oraz kierownik jednostki. Jeżeli jednostką kieruje organ wieloosobowy
sprawozdanie podpisują wszyscy członkowie tego organu np. członkowie zarządu
spółdzielni lub spółki. Odmowa podpisu wymaga pisemnego uzasadnienia dołączonego
do sprawozdania finansowego.[14]
           
Roczne sprawozdanie finansowe jednostki podlega zatwierdzeniu przez organ
zatwierdzający, nie później niż sześć miesięcy od dnia bilansowego.[15]
Organem zatwierdzającym sprawozdanie finansowe - w zależności od formy prawnej
jednostki - jest:
1.   w
przedsiębiorstwach państwowych - rada pracownicza, a w przypadku braku rady
pracowniczej - organ założycielski,
2.   w
spółdzielniach - walne zgromadzenie (Art. 38 §
1, pkt 2 ustawy - Prawo spółdzielcze),
3.   w spółkach
akcyjnych - walne zgromadzenie akcjonariuszy (Art. 388 Kodeksu Handlowego),
4.   w spółkach z
ograniczoną odpowiedzialnością - zgromadzenie wspólników (Art. 221 Kodeksu
Handlowego),
5.   w innych
jednostkach nie wymienionych w punktach 1,2,3 i 4 - organ określony w statucie
jednostki lub uprawniony do zatwierdzenia na mocy przepisów dotyczących danej
jednostki..[16]
           
Jeżeli po sporządzeniu rocznego sprawozdania finansowego jednostka
otrzymała informacje o zdarzeniach mających istotny wpływ na treść jeszcze nie
zatwierdzonego sprawozdania finansowego, to powinna ona to sprawozdanie
odpowiednio zmienić, dokonując jednocześnie odpowiednich zapisów w księgach
rachunkowych roku obrotowego, którego sprawozdanie finansowe dotyczy, oraz
powiadomić o tym biegłego rewidenta, który sprawozdanie to bada lub badał.
Jeżeli jednostka otrzymała takie informacje po zatwierdzeniu sprawozdania, to
ujmuje je odpowiednio w księgach rachunkowych roku obrotowego w którym je
otrzymała.[17]
           
Przed zatwierdzeniem sprawozdania finansowego przez uprawniony do tego
organ zgodnie z Art. 64 ustawy o rachunkowości podlega ono badaniu. Dotyczy to
skonsolidowanych sprawozdań grup kapitałowych oraz rocznych sprawozdań
kontynuujących działalność:
1.   banków oraz
ubezpieczycieli,
2.   jednostek
działających na podstawie przepisów prawa o publicznym obrocie papierami
wartościowymi i funduszach powierniczych,
3.   spółek
akcyjnych,
4.   pozostałych
jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono
sprawozdanie finansowe, osiągnęły lub przekroczyły granice dwóch z trzech
następujących wielkości:
-     średnioroczne zatrudnienie - 50 osób,
-     suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego -
równowartość w walucie polskiej 1.000.000 ECU,
-     przychód netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz
operacji finansowych za rok obrotowy - równowartość w walucie polskiej 3.000.000
ECU.
     Obowiązek ten dotyczy
także łącznych sprawozdań finansowych jednostek, w skład których wchodzą zakłady
(oddziały) prowadzone według zasad pełnego wewnętrznego rozrachunku
gospodarczego, tzn. samobilansujące.[18]
     Kierownik ww. jednostek
składa w sądzie lub innym organie prowadzącym rejestr lub ewidencję działalności
gospodarczej danej jednostki roczne sprawozdanie finansowe, opinię biegłego
rewidenta, odpis uchwały bądź postanowienia organu zatwierdzającego o
zatwierdzeniu sprawozdania finansowego i podziale zysku lub pokryciu straty, a w
przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, towarzystw ubezpieczeń
wzajemnych, spółek akcyjnych oraz spółdzielni - także sprawozdanie z
działalności jednostki - w ciągu 15 dni od dnia zatwierdzenia sprawozdania
finansowego, nie później jednak niż 9 miesięcy od dnia bilansowego. W tym też
terminie kierownik jednostki składa do ogłoszenia w Monitorze Polskim B bilans,
rachunek zysków i strat oraz sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych wraz z
opinią biegłego rewidenta oraz odpisem uchwały, bądź decyzji zatwierdzających
sprawozdanie finansowe i podział zysku bądź pokrycie straty.[19]
 
1.3.      Bilans
 
 
 
1.3.1.              
Budowa
bilansu i jego charakterystyka
 
 
 
           
„Bilans księgowy jest podstawowym sprawozdaniem finansowym informującym o
sytuacji majątkowej przedsiębiorstwa. Przedstawia on w sposób usystematyzowany
majątek (środki gospodarcze) przedsiębiorstwa na dany dzień w ujęciu
wartościowym oraz źródła jego finansowania.”[20]
Majątek przedsiębiorstwa określany jest mianem aktywów. Poszczególne pozycje
łączone są w grupy o zbliżonej treści ekonomiczno‑finansowej i zestawiane według
kryterium płynności tj. możliwości zbycia na rynku poszczególnych składników
majątku. Źródła finansowania natomiast określa się jako pasywa i są one
zestawiane według kryterium wymagalności. Ponieważ aktywa i pasywa dotyczą tych
samych środków gospodarczych równanie:
 




 
AKTYWA = PASYWA
 
 
zawsze jest prawdziwe.
 
           
Poszczególne pozycje aktywów i pasywów mogą być ujmowane według dwóch
wariantów.
 
           
W pierwszym aktywa uszeregowane są począwszy od elementów stanowiących
majątek trwały - czyli najmniej płynnych, do najbardziej płynnych środków
pieniężnych, pasywa zaś począwszy od kapitałów własnych na rezerwach kończąc.

 
           
W drugim wariancie kolejność jest odwrotna. W przypadku aktywów
najpierw podaje się składniki o największej płynności by zakończyć na najmniej
płynnych elementach majątku. Pasywa natomiast od najwcześniej wymagalnych do
tych w przypadku których czas odpływu gotówki jest najdłuższy. W większości
krajów europejskich stosuje się pierwszy wariant uszeregowania pozycji aktywów i
pasywów, drugi zaś stosuje się w Stanach Zjednoczonych.
 
Rysunek 1:Ogólny schemat bilansu
obowiązującego w Polsce
 




BILANS


 

Składniki rzeczowe

 

Kapitały własne


Majątek
trwały

Wartości niematerialne
i prawne

Źródła
własne

Wynik finansowy
netto


 

Składniki finansowe

 

Rezerwy


 

Zapasy

 

 


 

Należności

 

Długoterminowe


Majątek
obrotowy

Środki pieniężne

Źródła obce

 


 

Krótkoterminowe papiery
wartościowe

 

Krótkoterminowe


SUMA
AKTYWÓW

SUMA
PASYWÓW
 
Rys.1 Uproszczony schemat bilansu
               
Źródło: Opracowano na podstawie M.Sierpińska, T. Jachna „Ocena
przedsiębiorstwa według standardów światowych”, PWN, Warszawa 1995 r., s.43
 
 
Aktywa przedsiębiorstwa dzieli się na
dwie podstawowe grupy:
A. Majątek trwały,
B. Majątek obrotowy.
           
Majątek trwały charakteryzuje
się tym, że jest na trwałe wyłączony z  obrotu i przeznaczony do
długotrwałego użytkowania. Większość jego elementów uczestniczy w wielu
powtarzających się procesach gospodarczych zużywając się stopniowo.[21]
Dzieli się na cztery grupy:
I.    
 Wartości
niematerialne i prawne,
II.    Rzeczowy majątek trwały,
III.
Finansowy majątek trwały,
IV.
Należności długoterminowe.
 
           
Do wartości niematerialnych i prawnych zaliczamy:
-     koszty organizacji poniesione przy założeniu lub
późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej,
-     koszty prac rozwojowych,
-     wartość firmy,
-     inne wartości niematerialne i prawne,
-     zaliczki na poczet wartości niematerialnych i
prawnych
           
Koszty organizacji przedsiębiorstwa to wydatki związane z rozpoczęciem
działalności firmy. Dotyczy to przede wszystkim kosztów związanych
z  utworzeniem spółki akcyjnej, lub znacznego powiększenia jej
rozmiarów. Zaliczyć do nich można np. koszty studiów rynku, rekrutacji załogi,
pierwszej reklamy, opłaty notarialne, skarbowe i sądowe..
           
Koszty prac rozwojowych, to koszty prowadzonych przez przedsiębiorstwo na
własne potrzeby prac rozwojowych zakończonych wynikiem pozytywnym,
poprzedzających podjęcie produkcji, czyli wykorzystanie wyników badań lub w inny
sposób uzyskanej wiedzy do produkcji nowych lub ulepszonych produktów.
           
Wartość firmy „stanowi różnicę między ceną nabycia określonej jednostki
lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością rynkową składników
majątkowych jednostki lub zorganizowanej jej części.”[22]
Wartość ta zawiera między innymi wartość wykwalifikowanej załogi, posiadanych
tajemnic produkcyjnych, zespołów badawczo - rozwojowych czy renomę zdobytą na
rynku.
           
Inne wartości niematerialne to nabyte prawa takie jak:
-     „prawo wieczystego użytkowania gruntu, zakupione lub
uzyskane jako wkład rzeczowy, a także nadwyżka pierwszej opłaty za wieczyste
użytkowanie nad roczną opłatą z tego tytułu,
-     spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, zapłacona za
kilka lat z góry cena najmu lokali lub wniesiona w postaci aportu
skapitalizowana równowartość najmu lub dzierżawy postawionych do dyspozycji
jednostki środków, a także prawa uzyskane za środki wydatkowane na wspólną
inwestycję,
-     prawa do projektów wynalazków, patentów, znaków
towarowych, wzorów zdobniczych, modeli licencji, użytkowania praw autorskich,
tajnych formuł i procesów produkcyjnych, użytkowania praw do filmów
kinematograficznych, taśm filmowych lub magnetofonowych dla telewizji
i radia,
-     prawa do wykorzystania odpowiednio udokumentowanych
doświadczeń przemysłowych, handlowych lub naukowych (know-how),
-     koncesje, w tym również na dopuszczenie samochodu do
międzynarodowego transportu drogowego,
-     programy komputerowe.”[23]
 
           
Do rzeczowych składników majątku trwałego zalicza się:
-     grunty własne,
-     budynki i budowle, przy czym do budynków zalicza się np.
hale fabryczne, budynki biurowe, stołówki, hotele pracownicze, do budowli zaś
ogrodzenie i oświetlenie terenu, utwardzone drogi i place, bocznice
kolejowe, wodociągi, oczyszczalnie ścieków itp.
-     urządzenia techniczne i maszyny,
-     środki transportu,
-     pozostałe środki trwałe.Za środki trwałe uznaje się,
stanowiące własność lub współwłasność jednostki nieruchomości (grunty, budynki,
w tym także będące odrębną własnością lokale, budowle i inwestycje w obcych
obiektach), maszyny i urządzenia, środki transportu oraz inne kompletne
i zdatne do użytku w momencie przyjęcia do używania przedmioty oraz
inwentarz żywy o przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok,
przeznaczone na własne potrzeby jednostki, lub do oddania w używanie na
podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze. Do
środków trwałych jednostki zalicza się również obce środki trwałe używane przez
nią na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze,
jeżeli z innych przepisów wynika prawo dokonywania od nich odpisów
amortyzacyjnych (umorzeniowych) przez korzystającą z tych środków jednostkę.[24]
Jeżeli wartość początkowa ww. składników majątku nie przekracza 2.500 zł - mogą
one nie być zaliczane do środków trwałych.[25]
           
Do rzeczowego majątku trwałego oprócz środków trwałych zalicza się
również:
-     inwestycje rozpoczęte, „rozumie się przez to ogół
poniesionych kosztów pozostających w bezpośrednim związku z nie zakończoną
jeszcze: budową, montażem, lub przekazaniem do używania nowego lub ulepszeniem
już istniejącego środka trwałego”[26]
-     zaliczki na poczet inwestycji.
           
Na finansowy majątek trwały składają się:
-     udziały i akcje,
-     papiery wartościowe,
-     udzielone pożyczki długoterminowe,
-     inne składniki finansowego majątku trwałego.
           
Akcje i udziały w obcych podmiotach gospodarczych dają inwestorowi prawo
własności odpowiedniej części majątku, a tym samym możliwość uczestniczenia w
zarządzaniu nim. Wpływ inwestora na podejmowane decyzje zależy od wielkości
posiadanych udziałów w stosunku do kapitału zakładowego biorcy kapitału.
           
Papiery wartościowe to akcje, obligacje obce, długoterminowe weksle obce,
bony, listy zastawne itp.
           
Należności długoterminowe powstają w  wyniku sprzedaży
odbiorcom produktów i towarów na kredyt z terminem zapłaty dłuższym niż jeden
rok.
           
Majątek obrotowy obejmuje
składniki majątkowe, które nie są na stałe zaangażowane w działalność
przedsiębiorstwa. Uczestniczą one w cyklicznie powtarzających się operacjach
gospodarczych o okresach nie przekraczających jednego roku. Zaliczamy do
niego:
1.   zapasy, na
które składają się:
-     materiały,
-     półprodukty i produkty w toku,
-     produkty gotowe,
-     towary,
-     zaliczki na poczet dostaw,
2.   należności i
roszczenia:
-     należności z tytułu dostaw i usług,
-     należności z tytułu podatków, dotacji i ubezpieczeń
społecznych,
-     należności wewnątrzzakładowe,
-     pozostałe należności,
-     należności dochodzone na drodze sądowej,
3.   papiery
wartościowe przeznaczone do obrotu:
-     udziały lub akcje własne do zbycia,
-     inne papiery wartościowe,
4.   środki
pieniężne.
-     środki pieniężne w kasie,
-     środki pieniężne w banku,
-     inne środki pieniężne.
 
           
Materiały są nabywane przez przedsiębiorstwo w celu ich zużycia
w  procesie gospodarczym i najczęściej zużywają się w jednym cyklu
produkcyjnym. Zaliczamy do nich materiały podstawowe, pomocnicze, półfabrykaty
obcej produkcji, opakowania, paliwo, części zamienne i odpady.[27]
           
Półprodukty i produkty w toku to nie gotowe jeszcze produkty
i  półfabrykaty przeznaczone do dalszej obróbki, a  także
usługi i wykonywane roboty przed ich ukończeniem.
           
Produkty gotowe to efekty produkcji przedsiębiorstwa takie jak: wyroby
gotowe, wykonane usługi, projekty itp.
           
Towary to rzeczowe składniki majątku obrotowego, nabyte w celu dalszej
sprzedaży bez zmiany ich postaci naturalnej.[28]
           
Należności i roszczenia  to
kwoty pieniężne należne jednostce od innych podmiotów. Powstają one głównie w
wyniku sprzedaży produktów, towarów lub usług z odroczonym terminem płatności
lub w przypadku nie uregulowania należności przez odbiorców. Zalicza się do nich
także należności od różnych
instytucji,
organizacji, pracowników itp.
           
Papiery wartościowe przeznaczone do obrotu o terminie wykupu krótszym niż
jeden rok obejmują: obligacje obce, akcje obce i skupione własne akcje.
           
Specyficzną pozycją majątku przedsiębiorstwa są rozliczenia
międzyokresowe.
           
Rozliczenia międzyokresowe
czynne to koszty poniesione w okresie sprawozdawczym, które rozliczane będą w
późniejszym okresie np. koszty większych remontów lub koszty zakupu
materiałów.
Rysunek 2:  Schemat aktywów
przedsiębiorstwa.
 

Źródło: Opracowano na
podstawie „Analiza ekonomiczno-finansowa
przedsiębiorstwa”, praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza., SGH Warszawa 1995,
s.21
           
Wszystkie składniki majątku muszą mieć odpowiednie źródła finansowania.
Określają one kto i na jakich warunkach wyposażył przedsiębiorstwo w środki
gospodarcze.
Pasywa - źródła finansowania majątku -
dzieli się na dwie podstawowe grupy:
-     kapitał (fundusz) własny
-     kapitał (fundusz) obcy
W
rachunkowości przez kapitały określa
się własne źródła finansowania składników majątku w spółkach prawa handlowego i
jednostkach gospodarczych prowadzonych przez osoby fizyczne we własnym imieniu i
na własne ryzyko. Nazwą fundusze
natomiast określa się źródła finansowania składników majątku, dla podkreślenia,
że stanowią one własność skarbu państwa (w przedsiębiorstwach państwowych)
lub własność grupową (w spółdzielniach).
           
W zależności od formy prawnej jednostek gospodarczych wyróżniamy różne
kapitały (fundusze) własne. Przedstawia je tabela 1.
Tabela 1: Fundusze własne w
poszczególnych formach prawnych przedsiębiorstw.




w
spółkach akcyjnych

kapitał
akcyjny


 

kapitał
zapasowy


 

kapitał
rezerwowy


w spółkach z ograniczoną
odpowiedzialności

kapitał
zakładowy - określony umową spółki, zawartą w formie aktu notarialnego
utworzony w wysokości nie mniejszej od wymaganej art. 159§2
Kodeksu handlowego.


 

kapitał
zapasowy -  tworzony nie
obligatoryjnie. Obowiązek jego tworzenia z odpisów z zysku netto mają
tylko spółki z o.o. z udziałem kapitału zagranicznego.


w spółdzielniach

fundusz
udziałowy


 

fundusz
zasobowy


w przedsiębiorstwach
państwowych

fundusz
założycielski


 

fundusz
przedsiębiorstwa


w firmach prowadzonych przez
osoby fizyczne na własny rachunek i na własne ryzyko, spółkach jawnych,
cywilnych i komandytowych

kapitał
własny tworzony do wysokości wkładu wniesionego przez właściciela lub
wspólników.
Źródło:
Opracowano na podstawie ustaw: o przedsiębiorstwie, prawo spółdzielcze oraz
rozporządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej - Kodeks Handlowy.
 
W zamian za
wnoszone do spółki akcyjnej wkłady wspólnicy otrzymują akcje. Akcja jest
dokumentem (papierem wartościowym) wyrażającym wniesiony do spółki wkład i
legitymującym właściciela jako członka spółki. Kapitał zasadniczy w spółce
akcyjnej składa się z kapitału akcyjnego, który jest równy wartości nominalnej
wyemitowanych akcji oraz z kapitału zapasowego. Spółka ma obowiązek tworzenia
kapitału zapasowego na pokrycie strat bilansowych i przeznacza na ten cel 8
% rocznego zysku netto, dopóki kapitał ten nie osiągnie 1/3 części kapitału
akcyjnego.[29]
Kapitał zapasowy jest powiększany o nadwyżki uzyskane z tytułu sprzedaży akcji
po cenie wyższej od wartości nominalnej, a także o dopłaty uiszczane przez
akcjonariuszy w zamian za przyznanie ich akcjom szczególnych uprawnień, jeśli te
dopłaty nie będą użyte na wyrównanie nadzwyczajnych odpisów lub strat.
           
W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością kapitał zakładowy stanowi
równowartość wniesionych przez wspólników zgodnie z umową spółki wkładów
pieniężnych i aportów. Ma on charakter stabilny ponieważ udziały nie mogą być
zwracane wspólnikowi podczas trwania umowy spółki. Zmniejszenia kapitału
udziałowego mogą mieć miejsce tylko w zakresie przewidzianym w kodeksie
handlowym i wymagają uchwał zgromadzenia wspólników lub możliwość taka musi być
przewidziana w umowie spółki.
           
Zmniejszenie kapitału zakładowego może nastąpić na skutek:
ˇ       
pokrycia z kapitału udziałowego straty netto
przewyższającej kapitał zapasowy i rezerwowy,
ˇ       
zwrotu dopłat do udziału,
ˇ       
przekształcenia kapitału udziałowego w kapitał
akcyjny,
ˇ       
obniżenie udziału w drodze zmiany umowy spółki.
 
           
Fundusz udziałowy i fundusz zasobowy odzwierciedlają majątek spółdzielni
oraz zmiany w nim zachodzące.
           
Fundusz udziałowy pochodzi z wpłat udziałów członkowskich, odpisów na
udziału członkowskie z podziału nadwyżki bilansowej lub innych źródeł.
           
Fundusz zasobowy powstaje z wpłat przez członków wpisowego, części
nadwyżki bilansowej lub innych źródeł. [30]

           
Majątek spółdzielni jest własnością jej członków.[31]
Walne zgromadzenie decyduje o podziale wyniku finansowego z którego co najmniej
5% nadwyżki przeznacza się na zwiększenie funduszu zasobowego, jeśli fundusz ten
nie osiąga wysokości wniesionych udziałów obowiązkowych.[32]
 
           
Przedsiębiorstwa państwowe tworzą:
ˇ       
naczelne oraz centralne organy administracji
państwowej,
ˇ       
Narodowy Bank Polski i banki państwowe.[33]
Organ
założycielski wyposaża przedsiębiorstwo w środki niezbędne do prowadzenia
działalności określonej w akcie prawnym o jego utworzeniu.[34]
Środki te stanowią fundusz założycielski. Zwiększenie funduszu założycielskiego
następuje na skutek otrzymania dotacji z budżetu państwa na finansowanie
rozwoju, zwiększenia wartości składników majątkowych, na skutek aktualizacji ich
wyceny w części odnoszącej się do funduszu założycielskiego lub umorzenia
kredytów bankowych sfinansowanych przez budżet państwa. Ponadto fundusz ten
powiększany jest przez nieodpłatne przyjęcie środków trwałych na podstawie
prawomocnych decyzji administracyjnych.
           
Fundusz przedsiębiorstwa stanowi równowartość mienia wygospodarowanego
przez samo przedsiębiorstwo w toku jego działalności. Zwiększany jest on
przez:
ˇ       
zysk zatrzymany,
ˇ       
amortyzację,
ˇ       
ustawowe przeszacowanie środków trwałych,
ˇ       
nieodpłatne przyjęcie środków trwałych na podstawie
prawomocnych decyzji administracyjnych,
 
           
Ustawa o rachunkowości w sposób ogólny przedstawia poszczególne kapitały
własne przedsiębiorstw.
           
Kapitał zakładowy spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, kapitał
akcyjny spółek akcyjnych oraz fundusz udziałowy spółdzielni wykazywany jest w
bilansie w wysokości określonej w umowie lub statucie i wpisanej w rejestrze
handlowym. Dotyczy to także sytuacji w której część tego kapitału (funduszu) nie
została opłacona.
           
Te zadeklarowane lecz nie wniesione jeszcze wkłady ujmowane są jako „należne lecz nie wniesione wkłady na poczet
kapitału podstawowego” ze znakiem minus przez co zmniejszają kapitał
(fundusz) podstawowy zadeklarowany, wykazany w poprzedniej pozycji bilansu.
           
„Kapitał (fundusz) zapasowy”
to kapitały (fundusze) o charakterze zasobowym (zapasowym). Są one tworzone na
podstawie przepisów odnoszących się do określonych jednostek gospodarczych
takich jak Kodeks handlowy, ustawa - Prawo spółdzielcze, ustawa o gospodarce
finansowej przedsiębiorstw państwowych.
           
„Kapitał (fundusz) rezerwowy z
aktualizacji wyceny” tworzony jest na podstawie art. 31 ust. 5 ustawy o
rachunkowości z aktualizacji wyceny środków trwałych w wielkości stanowiącej
różnicę wartości netto środków trwałych, powstałą na skutek aktualizacji
wyceny.
           
Pozostałe kapitały rezerwowe nie kwalifikujące się do wymienionych
wcześniej pozycji bilansu ujmuje się jako „pozostałe  kapitały (fundusze) rezerwowe”.
           
„Nie podzielony wynik finansowy z
lat ubiegłych” - występuje jako zysk lub strata. Zysk występuje wówczas
jeżeli na dzień bilansowy nie został on podzielony. Podział ten, w przypadku
osób prawnych zobowiązanych do badania rocznego sprawozdania finansowego, może
nastąpić dopiero po wyrażeniu opinii przez biegłego rewidenta. Strata - ujęta ze
znakiem minus - występuje wówczas gdy nie została pokryta odpowiednim kapitałem
(funduszem). Jest nim kapitał (fundusz) zapasowy lub inny o podobnym
charakterze.
           
„Wynik finansowy netto roku
obrotowego” zawiera zysk netto (po opodatkowaniu podatkiem dochodowym)
osiągnięty w bieżącym roku obrotowym, pozostający w dyspozycji jednostki, lub
stratę stanowiącą wynik finansowy netto.
           
W pozycji „rezerwy na podatek
dochodowy od osób prawnych lub osób fizycznych” ujęta jest rezerwa utworzona
na koniec roku obrotowego na przejściową różnicę spowodowaną odmiennością
momentu uznania przychodu za osiągnięty lub kosztu za poniesiony w myśl ustawy i
przepisów podatkowych.[35]
„Pozostałe rezerwy” tworzone są na
pokrycie pewnych lub prawdopodobnych strat z operacji gospodarczych.[36]
           
„Zobowiązania długoterminowe”
to wszystkie zobowiązania, których okres spłaty na dzień bilansowy jest dłuższy
niż rok.[37]:
—  długoterminowe pożyczki, obligacje i inne
papiery wartościowe,
—  długoterminowe kredyty bankowe,
—  pozostałe zobowiązania
długoterminowe.
           
Na zobowiązania
krótkoterminowe składają się kwoty należne od jednostki jej kontrahentom,
których okres spłaty na dzień bilansowy jest nie dłuższy niż rok,[38]
a w szczególności:
—  pożyczki, obligacje i papiery
wartościowe,
—  kredyty bankowe,
—  zaliczki otrzymane na poczet dostaw,
—  zobowiązania z tytułu dostaw i usług,
—  zobowiązania wekslowe,
—  zobowiązania z tytułu podatków , ceł,
ubezpieczeń społecznych,
—  zobowiązania z tytułu wynagrodzeń,
—  zobowiązania wewnątrzzakładowe oraz
pozostałe zob. krótkoterminowe.[39]
Fundusze specjalne odzwierciedlają stan
zakładowego funduszu świadczeń socjalnych[40],
tworzonego na podstawie ustawy z dnia 04.03.1994r. o zakładowym funduszu
świadczeń socjalnych.[41]
 
Rysunek 3: Schemat pasywów
przedsiębiorstwa

 
Źródło: Opracowano na
podstawie „Analiza ekonomiczno-finansowa
przedsiębiorstwa” praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza., op. cit.
Warszawa 1995, s.25
 
 
 
1.3.2.                 
Wstępna analiza bilansu
 
Bilans
przedstawia sytuację finansową przedsiębiorstwa. Aby dokonać jej oceny należy
zbadać relacje pomiędzy poszczególnymi elementami majątku przedsiębiorstwa i
źródeł jego finansowania.
Wstępna
analiza bilansu przedsiębiorstwa obejmuje badanie:
—  struktury majątkowej na podstawie
wskaźników struktury aktywów,
—  struktury kapitałowej, poprzez ustalenie
wskaźników struktury pasywów,
—  struktury kapitałowo majątkowej.[42]
Może być
przeprowadzona w ujęciu statycznym i dynamicznym. W ujęciu statycznym bada się
stan zjawiska w pewnym określonym momencie. W ujęciu dynamicznym bada się zmiany
zachodzące w ciągu pewnego okresu np. kilku lat. Pozwala  to określić dynamikę zjawisk i kierunki
zachodzących zmian.
Przy wstępnej
analizie bilansu stosuje się dwa rodzaje wskaźników:
—  wskaźniki dynamiki, wskazujące kierunek i
stopień zmian poszczególnych elementów bilansu, w porównaniu do ich poziomu w
bilansach wcześniejszych,
—  wskaźniki struktury, wskazujące udział
poszczególnych pozycji majątku i źródeł ich finansowania w ogólnych ich
wielkościach.
           
Zastosowanie wymienionych wskaźników musi zostać poprzedzone ustaleniem
stopnia szczegółowości analizy, który określi wymagany poziom agregacji danych
bilansowych stanowiących podstawę obliczeń.
           
Struktura majątkowa informuje o sposobie zaangażowania kapitału
przedsiębiorstwa. Do jej badania stosuje się wskaźniki wyposażenia
przedsiębiorstwa w określone środki gospodarcze. Formuły tych wskaźników
zaprezentowano w tabeli nr 2.
Tabela 2:  Wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w
środki gospodarcze.
 

 
Źródło: M.Sierpińska, T. Jachna,
„Ocena przedsiębiorstwa według standardów
światowych.”, op.cit. s.52
 
           
Najistotniejszymi z wymienionych są wskaźniki wyposażenia
przedsiębiorstwa w trwałe i obrotowe składniki majątku. W różnych branżach oraz
przy zastosowaniu różnych technologii wskaźniki mogą przyjmować inne wartości.
Szczególnie duży  udział trwałych
składników w majątku przedsiębiorstwa występuje w przemysłach wydobywczych,
budownictwie, rolnictwie, hotelarstwie. Im większy jest udział trwałych
składników majątku w jego strukturze tym mniejsza jest zdolność
przedsiębiorstwa do wypracowania przychodu.
           
W badaniu struktury kapitałów podstawowe znaczenie mają wskaźniki
zaprezentowane w tabeli 3.
 
Tabela 3: Wskaźniki wyposażenia
przedsiębiorstwa w kapitały własne i obciążenia kapitałami
obcymi.
 

 
Źródło: M.Sierpińska, T. Jachna,
„Ocena przedsiębiorstwa według standardów
światowych.”, op. cit. s. 53
           

           
Pionową strukturę kapitałów finansujących majątek przedsiębiorstwa można
ustalić za pomocą wskaźników wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitał własny oraz
wskaźnikami obciążenia zobowiązaniami długo i krótkoterminowymi. Pozostałe
zaprezentowane wskaźniki mają charakter uzupełniający.
           
W ramach wstępnej analizy bilansu dokonuje się również analizy poziomych
powiązań między poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów. Pozwala to na
dokonanie oceny struktury kapitałowo-majątkowej. Tę część analizy rozpoczynamy
od ustalenia udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku trwałego
przedsiębiorstwa.
 

 
           
Jeśli majątek trwały jest w pełni pokryty kapitałem własnym, to wówczas
zachowana jest tzw. złota reguła bilansowa. Zgodnie z
nią trwałe składniki majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z kapitału
własnego ponieważ ta właśnie część majątku, jak również kapitału własnego
oddawana jest do dyspozycji przedsiębiorstwa na długi okres czasu.
Utrzymanie  tej zasady w wielu
przedsiębiorstwach jest niemożliwe, zwłaszcza w przedsiębiorstwach prowadzących
duże inwestycje. Stąd też zgodnie ze złotą regułą bankową dopuszcza się
możliwość finansowania majątku trwałego kapitałem stałym, na który składa się
kapitał własny i zobowiązania długoterminowe.
           
Stopień pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym:
 

 
           
Nieprzestrzeganie wymienionych zasad i częściowe nawet finansowanie
majątku trwałego krótkoterminowym kapitałem obcym grozi zachwianiem równowagi
finansowej przedsiębiorstwa i może prowadzić do jego upadłości.
           
Majątek obrotowy charakteryzujący się zazwyczaj wyższą płynnością może
być finansowany zobowiązaniami krótkoterminowymi. Jeśli kapitał krótkoterminowy
w pełni pokrywa majątek obrotowy wówczas zachowana jest złota reguła bilansowa w
stosunku do obrotowych składników majątku. Stopień tego finansowania przedstawia
relacja przedstawiona poniżej.
 

           
Klasyczne ujęcie zasad finansowania majątku zakłada możliwość pokrycia
kapitałem stałym również części majątku obrotowego. Część kapitału  stałego finansującą majątek obrotowy
nazywamy kapitałem obrotowym netto lub kapitałem pracującym.
 




Kapitał obrotowy  =  kapitał stały  -  majątek
trwały
 
           
Jego zadaniem jest zmniejszenie ryzyka związanego z długotrwałym
zamrożeniem części środków w należnościach, materiałach lub trudno zbywalnych
wyrobach gotowych.
 
Rysunek 4: Dodatni poziom
kapitału obrotowego.

Źródło: M.Sierpińska, T. Jachna,
„Ocena przedsiębiorstwa według standardów
światowych.”, op. cit. s. 55
 
           
Powyższy rysunek przedstawia sytuację, w której część środków obrotowych
w przedsiębiorstwie finansowana jest kapitałami długoterminowymi. Może nim być w
pełni kapitał stały, suma części kapitału własnego i zobowiązań długoterminowych
lub kapitał pochodzący tylko z kredytów i pożyczek.
           
Wielkość kapitału obrotowego przedsiębiorstwa wykorzystywana jest
w badaniu jego struktury majątkowo-kapitałowej. Ustala się relacje między
kapitałem obrotowym, a majątkiem przedsiębiorstwa ogółem:
 

 
lub między
kapitałem obrotowym, a majątkiem obrotowym:
 

 
 
1.4.      Rachunek zysków i strat
 
 
1.4.1.                 
Budowa rachunku zysków i strat
 
 
           
Zgodnie z art. 47 ustawy o rachunkowości w rachunku zysków i strat
wykazuje się oddzielnie przychody, koszty, zyski i straty nadzwyczajne oraz
obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego za bieżący i poprzedni rok obrotowy.

           
Przedsiębiorstwa mogą sporządzać rachunek zysków i strat w dwóch
wariantach: jako rachunek porównawczy lub rachunek kalkulacyjny. Zależy to od
rodzaju prowadzonej ewidencji kosztów. Porównawczy rachunek wyników mogą
sporządzać  podmioty:
—  ewidencjonujące koszty tylko w układzie
rodzajowym
—  ewidencjonujące koszty w układzie
rodzajowym i kalkulacyjnym.
Kalkulacyjny
rachunek wyników mogą sporządzać podmioty:
—  ewidencjonujące koszty tylko w układzie
kalkulacyjnym
—  ewidencjonujące koszty w układzie
kalkulacyjnym i rodzajowym.
           
Rachunek zysków i strat może być sporządzany w formie dwustronnej tabeli.
Po prawej stronie wykazuje się sumy przychodów i ewentualne zyski nadzwyczajne,
a po lewej koszty uzyskania przychodów i straty nadzwyczajne. Jeżeli przychody i
zyski nadzwyczajne są wyższe niż koszty ich uzyskania i straty
nadzwyczajne, występuje zysk. Jego łączna kwota odpowiada wartości zawartej w
bilansie.
           
Rachunek zysków i strat pozwala na ustalenie wyniku finansowego na trzech
poziomach:
ˇ       
poziomie operacyjnym, pozwalającym ustalić wynik
operacyjny,
ˇ       
poziomie finansowym, na którym ustala się wynik na
działalności gospodarczej przedsiębiorstwa,
ˇ       
poziomie nadzwyczajnym, na którym koryguje się wynik na
działalności o zdarzenia nadzwyczajne w celu uzyskania wyniku finansowego
brutto.[43]
           
Wynik na działalności
operacyjnej obejmuje:
ˇ       
wynik na sprzedaży produktów,
ˇ       
wynik na sprzedaży towarów i materiałów,
ˇ       
wynik na pozostałych kosztach i przychodach
operacyjnych.
           
Przychody ze sprzedaży ujmuje się w faktycznie uzyskanych cenach
z uwzględnieniem opustów i bonifikat.
           
Przychodami operacyjnymi według ustawy o rachunkowości są:
ˇ       
przychody ze sprzedaży produktów,
ˇ       
przychody ze sprzedaży towarów i materiałów,
ˇ       
pozostałe przychody operacyjne, np:
ü     
przychody ze sprzedaży lub likwidacji środków trwałych i
inwestycji rozpoczętych,
ü     
odpisanie przedawnionych zobowiązań,
ü     
otrzymanie odszkodowania, kary, grzywny,
ü     
otrzymane nieodpłatnie składniki majątku,
ü     
otrzymane dotacje, subwencje i dopłaty na inne cele niż
nabycie lub wytworzenie środków trwałych albo wykonanie prac rozwojowych,
ü     
nie wykorzystane zgodnie z przeznaczeniem rezerwy
ustalone uprzednio w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.
Każdemu
przychodowi towarzyszy koszt jego uzyskania. Koszty działalności operacyjnej
dzielą się na:
ˇ       
koszty działalności operacyjnej związane z prowadzeniem
działalności produkcyjnej, usługowej i handlowej,
ˇ       
pozostałe koszty operacyjne.
           
Wynik na operacjach finansowych stanowi różnicę między należnymi
przychodami z operacji finansowych a kosztami tych operacji.
           
Do przychodów finansowych zalicza się:
ˇ       
dywidendy z tytułu udziałów w innych jednostkach,
ˇ       
kwoty należne i wpływy ze sprzedaży papierów
wartościowych, w tym z wykupu obligacji przez emitenta,
ˇ       
odsetki i prowizje od środków pieniężnych stanowiących
lokaty na rachunkach bankowych,
ˇ       
odsetki od udzielonych przez jednostkę pożyczek i
kredytów także z tytułu zwłoki w spłacie rat,
ˇ       
dyskonto potrącone przez jednostkę przy zakupie weksli i
czeków obcych,
ˇ       
dodatnie różnice kursowe ustalone przy spłacie
należności i zobowiązań oraz wycenie środków pieniężnych, udziałów i papierów
wartościowych.
Do kosztów
finansowych zalicza się odpowiednio:
ˇ       
odsetki i prowizje od zaciągniętych kredytów i
pożyczek,
ˇ       
dyskonto potrącone przez nabywcę przy sprzedaży dla
niego weksli i czeków obcych (uprzednio nabytych w celach handlowych),
ˇ       
straty na sprzedaży papierów wartościowych,
ˇ       
odpisy aktualizujące wartość finansowego majątku
trwałego oraz krótkoterminowych papierów wartościowych,
ˇ       
ujemne różnice kursowe,
ˇ       
utworzenie rezerw na pewne i prawdopodobne straty, jeśli
dotyczą operacji finansowych.[44]
 
           
Wynik na działalności gospodarczej skorygowany o wynik na operacjach
nadzwyczajnych stanowi wynik finansowy brutto.
           
Wynik na operacjach nadzwyczajnych tworzą straty i zyski nadzwyczajne
przez które rozumie się „skutki finansowe zdarzeń powstających niepowtarzalnie,
poza zwykłą działalnością jednostki, a w szczególności spowodowanych
zdarzeniami losowymi, zaniechaniem lub zawieszeniem pewnego rodzaju działalności
w tym również istotną zmianą metod produkcji lub sprzedaży zorganizowanej
części jednostki oraz postępowaniem układowym lub naprawczym”[45]
           
Wynik finansowy netto oblicza się poprzez skorygowanie wyniku finansowego
brutto o obowiązkowe zmniejszenie zysku lub zwiększenie straty.
Obejmuje ono
podatek dochodowy oraz ewentualne inne obciążenia obligatoryjne wyniku.
           
Ustalony w rachunku zysków i strat wynik finansowy pełni
w przedsiębiorstwie rolę miernika stopnia realizacji wyznaczonego celu
gospodarczego. Wynik ten określa tempo zwrotu poniesionych w procesie
gospodarczym nakładów oraz potencjalne korzyści  właścicieli wniesionego  do przedsiębiorstwa kapitału.[46]
           
Tworzenie zysku przedstawia rysunek nr 5.
 
Rysunek 5 Tworzenie zysku netto
w przedsiębiorstwie.

Źródło: Opracowano na
podstawie „Analiza ekonomiczno-finansowa
przedsiębiorstwa” praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza.,
op.cit.
 
 
1.4.2.                 
Wstępna analiza rachunku zysków i strat
 
 
           
Wstępnej analizy rachunku wyników dokonuje się na podstawie analitycznej
jego wersji. Ułatwia to formułowanie ocen o kształtowaniu się poszczególnych
wielkości w przeszłości oraz o przewidywanych rozmiarach przychodów, kosztów,
wyników finansowych i rentowności w przyszłości.
           
Wstępna analiza rachunku zysków i strat obejmuje:
1.   Analizę
porównawczą danych rocznych i wieloletnich.
2.   Analizę
struktury.
           
Analiza porównawcza rachunku wyników finansowych nazywana jest również
analizą poziomą. Polega na porównaniu między sobą poszczególnych pozycji
rachunku zysków i strat. Każda pozycja może być porównana
z  odpowiednią pozycją w roku poprzednim, lub w większej liczbie lat
wcześniejszych. Porównania takie przeprowadzone dla dwóch lub większej liczby
lat pozwalają ustalić wzrost lub zmniejszenie poszczególnych wielkości rachunku
wyników w wielkościach absolutnych, bądź za pomocą wskaźników dynamiki. Jeżeli
analiza dotyczy okresu wielu lat, to możliwe jest ustalenie trendów
kształtowania się poszczególnych wielkości, takich jak na przykład: sprzedaż,
koszty wytworzenia wyrobów i usług, koszt własny produkcji sprzedanej, zysk
operacyjny, przychody i koszty finansowe, zysk brutto, zysk netto. Ułatwia to
ocenę prawidłowości kształtowania się poszczególnych zjawisk w przeszłości oraz
prognozowanie ich kształtowania się w przyszłości.
           
Analiza struktury rachunku zysków i strat nazywana jest też analizą
pionową. Polega ona na ustaleniu udziału poszczególnych pozycji rachunku wyników
w sprzedaży. Wskaźniki struktury można porównać w czasie i wówczas uchwycone
zostaną zmiany struktury sprzedaży w określonym przedziale czasu. Wskaźniki
struktury można również porównać  z
odpowiednimi wskaźnikami w innym przedsiębiorstwie lub ze średnimi
wskaźnikami w danej branży.
 
 
1.5.      Analiza rachunku przepływów pieniężnych
 
 
 
           
Rachunek przepływów pieniężnych jest zestawieniem bazującym na dwóch
sprawozdaniach: bilansie i rachunku zysków i strat. Jest on w swej istocie  zbliżony do rachunku wyników ponieważ
operuje  strumieniami, a nie stanem
na konkretny moment tak jak bilans.
           
Istotą przepływów pieniężnych jest ustalenie różnicy między wpływami
a  wydatkami pieniężnymi poniesionymi w danym okresie. Nadwyżka
oznacza dopływ środków pieniężnych i nazywana jest często angielskim terminem cash flow.  W największym uproszczeniu składa
się na nią zysk po opodatkowaniu (zysk netto) oraz amortyzacja.
 

 
           
Oprócz nadwyżki finansowej, jaką przedsiębiorstwo wygospodarowało
w  danym okresie korzysta ono również z innych źródeł przychodów:
ˇ     
długoterminowych w postaci nowych akcji bądź dopłat
udziałów do funduszu założycielskiego zwiększających kapitały własne oraz
zaciągania kredytów i pożyczek,
ˇ     
krótkoterminowych, dotyczących zwiększenia stanu
wszelkich zobowiązań oraz zmniejszenia stanu środków obrotowych w których
zamrożone są środki pieniężne.[47]
           
Przepływy pieniężne obejmują przychody finansowe oraz sposoby ich
zagospodarowania. Ich ideę obrazuje rys 6
 
Rysunek 6 Struktura przepływów
finansowych w przedsiębiorstwie.
 
 

 
 Źródło: M.Sierpińska, T. Jachna, „Ocena przedsiębiorstwa według standardów
światowych.”, op. cit. s. 72
 
           
Mimo dużej zbieżności, jeśli chodzi o istotę rachunku zysków i strat
i rachunku przepływów pieniężnych, salda tych rachunków mają inną
interpretację ekonomiczną.
           
Zysk wyrażający nadwyżkę przychodów nad kosztami jest miernikiem
sprawności procesu wytwarzania i sprzedaży. Nie zawsze jednak pozwala na
prawidłową ocenę sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, a zwłaszcza jego
zdolności płatniczej. Wygospodarowanie nawet dużego zysku nie oznacza, że
przedsiębiorstwo będzie miało środki na regulowanie w terminie swoich
zobowiązań, a także na prowadzenie właściwej polityki rozwojowej. Zysk jest
źródłem dopływu dodatkowych pieniędzy tylko wtedy, gdy nie jest "uwięziony"
w  należnościach lub zapasach. Dlatego też miernikiem gospodarki
finansowej nie jest zysk, lecz wynik rachunku przepływów pieniężnych.[48]
           
Rachunek przepływów pieniężnych wykorzystywany jest przede wszystkim do
oceny płynności finansowej. Analiza bilansu pozwala określić płynność w danym
momencie bilansowym, jest więc analizą statyczną. Obliczanie cash flow jest
rachunkiem płynności w ujęciu dynamicznym. Między obydwoma ujęciami analizy
płynności istnieje ścisła zależność, gdyż dopływ środków pieniężnych, a więc
najbardziej płynnych aktywów, przyczynia się także do wzrostu statycznych
kryteriów płynności.
           
Statyczna analiza płynności określa jedynie stan płynności w danym
momencie. Nie dostarcza natomiast informacji o przyczynach kształtowania się
tego stanu. Dopiero dynamiczny rachunek płynności na podstawie strumieni wpływów
i wydatków umożliwia prześledzenie procesów finansowania i  pozwala na
ustalenie przyczyn stanu płynności w okresie objętym analizą.
           
Zestawienie przepływów pieniężnych służy nie tylko do oceny sytuacji
płatniczej przedsiębiorstwa w przeszłości (rachunek ex post), ale może być
podstawą planowania  przyszłych
wpływów i wydatków (rachunek ex ante).
           
Celem rachunku ex post nie jest ustalenie salda końcowego. Jest ono znane
i wynika z różnicy stanu środków pieniężnych wykazanych w bilansie na początek i
koniec okresu sprawozdawczego. Zestawienia przepływów pieniężnych dokonuje się,
aby odtworzyć wszystkie źródła przychodów i sposoby zagospodarowania tych
środków. Jeżeli przedsiębiorstwo wykorzystywało jako źródło finansowania kredyt
bankowy, to koszty obsługi długu wpłyną na wynik finansowy. Niektóre przychody
mają charakter okazjonalny np. podwyższenie kapitału akcyjnego bądź zakładowego,
emisja obligacji, sprzedaż papierów wartościowych, udziałów, gruntów lub środków
trwałych. Wykorzystanie tych źródeł finansowania w analizowanym okresie
ogranicza możliwość skorzystania z nich w okresie następnym.
           
W przypadku wydatków ogromną rolę odgrywa ich struktura. To jaka część
środków finansowych została przeznaczona na rozwój przedsiębiorstwa, inwestycje
związane z realizacją postępu technicznego, zwiększenie kapitału obrotowego, a
jaka na wypłaty dla załogi i właścicieli, pozwala ocenić zdolność firmy do
generowania dochodów w przyszłości. Wiąże się to bezpośrednio
z  przyszłą zdolnością do wywiązywania się ze zobowiązań wobec banków,
dostawców, załogi i właścicieli.
           
Rachunek cash flow ex ante zestawia prognozowane wpływy pieniężne
z  wydatkami, wynikającymi z zaplanowanych rozmiarów działalności
i  przewidywanej polityki rozwojowej. Wydatki te powinny być grupowane
według ich wagi oraz stopnia pilności. Zestawienie prognozowanych przepływów
pieniężnych ma ogromne znaczenie w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Pozwala ocenić
czy przyszłe przychody ze sprzedaży wyrobów i usług wystarczą na pokrycie
niezbędnych wydatków, czy konieczne będzie, i w jakim zakresie, uzupełnienie
środków z innych źródeł.
 
 
II.            
Analiza wyniku finansowego przedsiębiorstwa
 
2.1.      Analiza czynników wpływających na poziom wyniku
finansowego
 
           
Badaniem zależności pomiędzy wynikiem finansowym, a czynnikami
kształtującymi jego poziom zajmuje się analiza przyczynowa lub czynnikowa.
Analiza czynnikowa ustala zarówno charakter zależności wyniku finansowego od
czynników wpływających na jego poziom, jak też siłę oddziaływania poszczególnych
czynników na przyrost lub spadek wyniku finansowego. Stosuje się w niej różne
metody rachunkowe, matematyczne i statystyczne. Jedną z  najczęściej
stosowanych jest metoda izolacji, która może występować w kilku odmianach:
ˇ       
podstawień łańcuchowych
ˇ       
reszty
ˇ       
funkcyjna
ˇ       
podstawień krzyżowych
ˇ       
różnic cząstkowych
ˇ       
wskaźnikowa
ˇ       
proporcjonalnego podziału odchyleń
ˇ       
logarytmowania itp.
           
Zastosowanie metody podstawień łańcuchowych wymaga wykonania kolejno
następujących po sobie działań:
1.      obliczenie odchylenia bezwzględnego badanej wielkości
ekonomicznej,
2.      ustalenie czynników, które wpłynęły na odchylenie poziomu
badanego zjawiska,
3.      obliczenie stopnia, w jakim zmienił się każdy z oddziałujących
czynników,
4.      określenie formuły matematycznej wyrażającej badane zjawisko
gospodarcze,
5.      obliczenie przy wykorzystaniu tej formuły, jak zmiana
oddziałującego czynnika wpłynęła na odchylenie poziomu badanego zjawiska.
           
Jeżeli badana wielkość jest iloczynem trzech czynników, możemy ją zapisać
formułą:
S0
= a0 x b0 x c0,
S1=
a1 x b1 x c1,[49]
gdzie:
S0
- poziom badanego zjawiska w okresie ubiegłym lub według planu,
S1
- poziom badanego zjawiska w okresie sprawozdawczym,
a0,b0,c0
- poziom czynników przyjętych z okresu ubiegłego lub z założeń planowych
wpływających na kształtowanie się badanego zjawiska,
a1,b1,c1
- poziom czynników z okresu badanego.
           
W pierwszej kolejności obliczamy odchylenie bezwzględne:
DS =
S1 - S0
           
Wpływ poszczególnych czynników na badane zjawisko rozliczymy podstawiając
kolejno do podstawy porównań (S0) wielkości czynników z okresu badanego.
           
Wpływ zmiany czynnika a na wielkość odchylenia badanego zjawiska
wynosi:
Sa = a1 x
b0 x c0,
DSa
= Sa - S0
 
           
Wpływ czynnika b na odchylenie globalne badanego zjawiska równa się:
Sb = a1 x b1 x
c0,
DSa
= Sa - Sb
 
           
Wpływ czynnika c na odchylenie globalne wyniesie:
Sc = a1 x b1 x
c1,
DSc
= Sc - Sb
 
Prawidłowość
obliczeń sprawdzamy za pomocą równania:
 
DS = DSa + DSb + DSc
 
           
Odchylenie globalne badanego zjawiska jest sumą odchyleń
cząstkowych spowodowanych wpływem poszczególnych czynników na jego wielkość.
           
Skróconym zapisem metody podstawień łańcuchowych jest metoda
różnicowania. Jej istota polega na tym, że do bazy porównań wyrażonej za pomocą
przyjętych do badań czynników, podstawia się różnicę miedzy wielkością czynnika
w okresie badanym i w okresie ubiegłym bądź według planu.
           
Tok postępowania w metodzie jest następujący:
 
S0 = a0 x b0 x
c0,
S1= a1 x b1 x
c1,
DS =
S1 - S0
DSa
- odzwierciedla wpływ zmiany czynnika a na odchylenie badanego zjawiska:
 
Sa =
(a1 - a0) x b0 x c0,
 
DSb
- odzwierciedla wpływ zmiany czynnika b na odchylenie badanego zjawiska:
 
Sb = a1 x (b1
- b0) x c0,
 
DSc
- odzwierciedla wpływ zmiany czynnika c na odchylenie badanego zjawiska:
 
Sb = a1 x b1 x
(c1 - c0),
 
           
Podobną technikę obliczeń można zastosować przy większej liczbie
czynników.[50]
           
Metoda podstawień łańcuchowych jest prosta do zastosowania, jednak ma ona
szereg mankamentów ograniczających jej praktyczne wykorzystanie. Czynniki
wpływające na badane zjawisko muszą być wyrażone w postaci formuły matematycznej
(iloczyny, ilorazu, sumy iloczynów lub różnicy sum iloczynów). W praktyce
istnieje trudność w dobraniu takiego kompletu czynników, które by łącznie
odzwierciedlały wielkość odchylenia. Muszą to być czynniki jednorodne w swojej
treści ekonomicznej. Wyniki obliczeń w tej metodzie zależą przede wszystkim od
zastosowanej kolejności podstawień, która bezwzględnie musi być zachowana. Na
podstawie logicznego układu zjawisk przyjęto, że należy podstawiać najpierw
czynniki ilościowe, a w następnej kolejności czynniki wartościowe. Jeśli jednak
wystąpi kilka czynników ilościowych, powstaje problem kolejności ich
podstawiania. Trzeba wówczas rozstrzygnąć który z tych czynników przyjąć jako
pierwszy do obliczeń, a następnie zachować do końca obliczeń raz ustaloną
kolejność podstawiania.
           
Metoda kolejnych podstawień może być stosowana w badaniach analitycznych
w przypadku liniowej zależności poszczególnych zjawisk. Wpływ zmiany tego
zjawiska o pewną wielkość na zmiany innego zjawiska można określić bowiem wtedy,
gdy zachodzą między nimi stałe związki przyczynowo skutkowe.  Wynik  obliczeń  będzie  prawidłowy  jeśli  relacje  nie  są zależne od
wzajemnych
wpływów czynników oddziałujących łącznia na rozpatrywane zjawisko. Może bowiem
wystąpić oddziaływanie bezpośrednie jednego zjawiska na drugie lub oddziaływanie
pośrednie poprzez zjawisko trzecie. Metoda kolejnych podstawień umożliwia
jedynie ustalenie tego pierwszego.
           
Metoda reszty zalecana jest
do obliczeń wpływu dwóch czynników na badane zjawisko. Najczęściej wykorzystuje
się ją do rozliczania wpływu zmian wielkości zatrudnienia i wydajności pracy na
przyrost produkcji. Pozwala ona na obliczenie wpływu poszczególnych czynników na
zmiany badanego zjawiska, przy czym wpływ ostatniego czynnika jest "resztą",
czyli różnicą między odchyleniem globalnym, a sumą wpływu innych przyjętych do
badań czynników. Metoda reszty opiera się na założeniu, że tempo zmian produkcji
(Wp) jest sumą tempa zmian czynników wpływających na jej zmiany,
czyli:
-       
tempa zmian zatrudnienia (Wz),
-       
tempa zmian technicznego uzbrojenia pracy
(Wu),
-       
tempa zmian produktywności środków trwałych, wyrażającej
wpływ postępu technicznego i organizacyjnego na zmiany wielkości produkcji
(Wpm).
           
Przyjmując, że między czynnikami wpływającymi na przyrost produkcji
istnieje współzależność liniowa, ich udział w przyroście tej produkcji można
obliczyć według następującego toku postępowania:
          
- procentowy udział zatrudnienia w przyroście produkcji,
 
          
- procentowy udział przyrostu technicznego uzbrojenia w                                
  przyroście produkcji,
- procentowy udział zmian produktywności środków
                                  
trwałych w przyroście produkcji.[51]
           
Metoda reszty daje identyczne wyniki, jak metoda łańcuchowego
podstawiania.
           
Metoda różnic cząstkowych polega na ustalaniu, oprócz odchyleń
cząstkowych wyrażających wpływ pojedynczych czynników, także odchyleń
określających łączny wpływ paru czynników i traktowaniu ich jako oddzielne
elementy przyczynowe. Tok postępowania w metodzie narzuca konieczność:
1.      obliczenia wpływu poszczególnych czynników oddzielnie,
przyjmując za każdym podstawieniem założenie, że pozostałe czynniki nie uległy
zmianie, co uzasadnia przyjęcie ich w wielkościach stanowiących podstawę
odniesienia,
2.      ustalenia łącznego wpływu kolejnych par czynników, pierwszego i
drugiego, pierwszego i trzeciego, drugiego i trzeciego oraz wszystkich trzech
czynników łącznie.
           
W metodzie różnic cząstkowych otrzymuje się zawsze jednakowe wyniki, bez
względu na kolejność podstawiania poszczególnych czynników, co należy do
niewątpliwych zalet tej metody. Ponadto wydzielanie łącznych odchyleń
poszczególnych grup czynników, pozwala na dokładniejsze zbadanie przyczyn zmian
określonego zjawiska gospodarczego.
           
Obliczanie odchyleń za pomocą metody różnic cząstkowych, przy trzech
czynnikach kształtujących zmiany badanego zjawiska, przedstawia się
następująco:
S0 = a0 x b0 x
c0,
S1= a1 x b1 x
c1,
DS = S1 -
S0
Sa = (a1 - a0)
x b0 x c0,
Sb = a1 x (b1
- b0) x c0,
Sb = a1 x b1 x
(c1 - c0),
Sab = (a1 -
a0) x (b1 -b0) x
c0,
Sac = (a1 -
a0) x b0 x (c1 -
c0),
Sbc =  a0 x (b1 -
b0) x (c1 - c0),
Sabc = (a1 -
a0) x (b1 - b0) x (c1 -
c0),
DS = DSa + DSb + DSc + DSab + DSac + DSbc + DSabc [52]
           
Suma wszystkich odchyleń indywidualnych i grupowych daje łącznie
odchylenie globalne badanego zjawiska.
           
Metoda wskaźnikowa, podobnie
jak metoda różnic cząstkowych, polega na obliczaniu odchyleń indywidualnych dla
poszczególnych czynników oraz odchyleń łącznych dla kolejnych grup czynników.
Ich suma stanowi odchylenie globalne badanej wielkości ekonomicznej. Metoda
wskaźnikowa pozwala na uzyskanie dokładnych i niezmiennych wyników, niezależnie
od kolejności podstawiania czynników. Tok postępowania tą metodą, przy
wykorzystaniu trzech czynników wpływających na zjawisko, jest następujący:
 
S0 = a0 x b0 x
c0,
S1= a1 x b1 x
c1,
DS =
S1 - S0







DS  = 
DSa
+ DSb
+ DSc
+ DSab
+ DSac
+ DSbc
+ DSabc
[53]
 
           
Metoda funkcyjna różni się od
poprzednich metod tym, że umożliwia otrzymanie jednoznacznych obliczeń, bez
względu na kolejność podstawiania czynników wpływających na zmiany badanego
zjawiska. Matematyczne formuły, przyjęte w tej metodzie, pozwalają na uchwycenie
związku między wielkością wyników w okresie przyjętym za podstawę odniesienia a
rzeczywistą wielkością porównywanych czynników. Wadą tej metody jest jej duża
pracochłonność związana z ustalaniem wyników obliczeń.
           
Zanim przystąpi się do obliczania odchyleń niezbędne jest ustalenie
stopnia zmian poszczególnych czynników przyjętych w dalszych obliczeniach.
Określa się je według poniższych wzorów:



Obliczenie
wielkości odchyleń przedstawiono poniżej:
1. Wpływ zmian
czynnika a na badaną wielkość:

2.
Wpływ zmian czynnika b na badaną wielkość:

3. Wpływ zmian
czynnika c na badaną wielkość:

           
Metoda funkcyjna może mieć zastosowanie nie tylko w zależnościach
stanowiących iloczyn, lecz również w przypadku występowania ilorazów z tym,
że:
1.      wielkości A,B,C dla czynników w liczniku oblicza się w
identyczny sposób, jak przy iloczynach,
2.      wielkości A,B,C dla czynników w mianowniku ustala się dzieląc
podstawę porównań przez wielkości rzeczywiście osiągnięte:



           
Metoda funkcyjna pozwala na uzyskanie dokładnych wielkości odchyleń, co
przesądza o jej praktycznej przydatności.
           
Metoda podstawień krzyżowych polega na kolejnym przemnażaniu różnic
badanych czynników przez średnie wielkości czynników pozostałych. Specyficzny
dla tej metody sposób ustalania odchyleń cząstkowych wymaga zastosowania trzech
etapów badań. W pierwszym etapie ustala się pierwszy wariant odchyleń
cząstkowych DS’
mnożąc kolejno różnice wielkości poszczególnych czynników przez średnią
arytmetyczną sumy iloczynów faktycznej i bazowej wielkości pozostałych
czynników.
I etap
Wpływ zmiany
czynnika a

Wpływ zmiany
czynnika b

Wpływ zmiany
czynnika b

II etap



III etap
DSa
= DSa+2/3*(DS’’a-DS’a)
DSb
= DSb+2/3*(DS’’b-DS’b)
DSc
= DSc+2/3*(DS’’c-DS’c)
[54]
 
           
W trzecim ostatecznym etapie obliczeń do odchyleń ustalonych w etapie
pierwszym dodajemy 2/3 różnicy między odchyleniami ustalonymi w etapie drugim i
pierwszym.
 
2.2.      Zasady podziału wyniku finansowego w różnych formach
przedsiębiorstw.
 
 
           
Na koniec roku obrotowego przedsiębiorstwo osiąga zysk lub ponosi stratę.
Zysk po opodatkowaniu i uwzględnieniu innych obowiązkowych obciążeń podlega
podziałowi. Może on być pozostawiony w przedsiębiorstwie i przeznaczony na
jego rozwój, lub wypłacony właścicielom.
           
W spółce akcyjnej o podziale
zysku lub pokryciu straty decyduje walne zgromadzenie akcjonariuszy. Na
zwyczajnym walnym zgromadzeniu, które powinno odbyć się w ciągu sześciu miesięcy
po upływie każdego roku obrotowego, akcjonariusze podejmują trzy podstawowe
decyzje:
1. Rozpatrują i zatwierdzają sprawozdanie
finansowe.[55]
Akcjonariusze
nie mogą, bez negatywnych konsekwencji dla spółki, po prostu odmówić
zatwierdzenia, ponieważ obowiązkiem publicznym ciążącym na spółce jest
opublikowanie sprawozdania finansowego, ponadto jest ono wymagane przez przepisy
podatkowe. Akcjonariusze mogą natomiast dokonać dowolnych zmian w treści
sprawozdania, a wówczas zarząd wolny jest od odpowiedzialności organizacyjnej za
zgodność tych zmian z prawem i ich rzetelność. Odpowiedzialność tę ponosi
spółka.[56]
2. Podejmują uchwałę o podziale zysku czyli
przeznaczeniu go w dowolnych częściach na cele spółki i dywidendę. Na
podstawie art. 427 KH z podziału wyłączona jest część zysku przeznaczona na
kapitał zapasowy. Jest on tworzony na pokrycie strat bilansowych przez odpis 8%
czystego zysku rocznego dopóki kapitał ten nie osiągnie przynajmniej jednej
trzeciej kapitału akcyjnego. W razie wystąpienia strat zgromadzenie zajmuje się
ich pokryciem. Można wytóżnić następujące sposoby pokrycia strat:
ˇ       
przez podwyższenie kapitału akcyjnego, ale pod warunkiem
emisji akcji po cenie emisyjnej wyższej od wartości nominalnej. Nadwyżka trafi
wówczas do kapitału rezerwowego, a potem może być przeznaczona na pokrycie
straty.
ˇ       
przez rozwiązanie istniejącego kapitału rezerwowego albo
innych kapitałów i funduszy zapasowych i rezerwowych.
ˇ       
z zysku przyszłych lat.( Nie wolno pozostawić nie
pokrytej straty na rok przyszły dopóki istnieje kapitał rezerwowy)
ˇ       
przez obniżenie kapitału akcyjnego bez spłat dla
akcjonariuszy.
3. Udzielają władzom spółki tzw. pokwitowania
z wykonania obowiązków.
           
W spółce z ograniczoną
odpowiedzialnością prawo do zysku dają posiadane udziały. Wspólnicy mają
prawo do czystego zysku wynikającego z rocznego bilansu, jeżeli w myśl
umowy spółki czysty zysk nie został wyłączony od podziału. [57]
Zyskiem jest kwota, która wynika z bilansu, sporządzonego za ubiegły rok
obrotowy z wyjątkiem, kiedy spółka rozpoczęła działalność w drugiej połowie roku
- można wtedy zysk przypadający za tę część roku wypłacić łącznie z zyskiem za
cały następny rok. Zgromadzenie wspólników ostatecznie rozstrzyga o podziale
zysku, z tym, że uchwała zgromadzenia wspólników w tej sprawie powzięta wbrew
prawu lub umowie spółki podlega zaskarżeniu. Tak samo podlega zaskarżeniu
uchwała podjęta wprawdzie zgodnie z prawem i umową spółki, ale sprzeciwiająca
się dobrym obyczajom i dążąca do pokrzywdzenia wspólnika lub godząca w interesy
spółki.[58]
           
Wspólnik otrzymuje część zysku odpowiadającą jego udziałowi. Umowa spółki
może zawierać postanowienie, że określonemu wspólnikowi przypada wyższy zysk,
niżby to odpowiadało jego udziałowi, może też zawierać postanowienie, że z zysku
należy najpierw jemu wypłacić pewną kwotę określoną w stosunku do udziału itp.
Całkowite wyłączenie któregokolwiek wspólnika z udziału w zysku jest jednak
niedopuszczalne, umowa spółki byłaby wobec takiego wspólnika nieważna.
           
Umowa spółki może stanowić czy zysk roczny ma być podzielony, czy też
zachowany dla powiększenia kapitału zakładowego albo dla utworzenia kapitału
rezerwowego. Zgromadzenie wspólników nie może postanowić, że zysk nie będzie
podzielony między wspólników, lecz że się go przeznacza na pewne cele, jak na
inwestycje, utworzenie odrębnych funduszy itp. Zgromadzenie tylko wtedy może
podjąć uchwałę co do innego przeznaczenia zysku, a nie do podziału między
wspólników , gdy mu na to wyraźnie pozwala umowa spółki.[59]
           
W przedsiębiorstwie
państwowym podjęcie decyzji o sposobie rozdysponowania wyniku finansowego
następuje po zatwierdzeniu rocznego sprawozdania finansowego. Wydatkowany jest
rzeczywisty wynik finansowy w części faktycznie pozostającej w dyspozycji
przedsiębiorstwa. Firmy państwowe zobowiązane są do dokonywania wpłat z zysku po
opodatkowaniu podatkiem dochodowym na rzecz budżetu państwa. Wpłaty z zysku mogą
być dokonywane w formie zaliczek miesięcznych lub kwartalnych w wysokości
15 % zysku po opodatkowaniu.[60]
           
Podział zysku w przedsiębiorstwie państwowym prezentuje rysunek nr 7
Zysk ten może
być przeznaczony na finansowanie działalności rozwojowej i eksploatacyjnej
przez zasilenie funduszu przedsiębiorstwa oraz na wypłatę premii i nagród dla
pracowników.
           
Ustawa o gospodarce finansowej przedsiębiorstw zezwala na tworzenie
dowolnych funduszy z zysku po opodatkowaniu. Najczęściej z zysku dofinansowywany
jest Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych.
 
Rysunek 7: Podział zysku netto w
przedsiębiorstwie państwowym.

















 
 






























 



























 










 
           
W spółdzielni o podziale
wyniku finansowego decyduje walne zgromadzenie wspólników[61],
które jest jej najważniejszym organem. Walne zgromadzenie tworzą wszyscy
członkowie spółdzielni. Statut może stanowić, że jeśli liczba członków
spółdzielni przekroczy określony poziom, walne zgromadzenie członków zostaje
zastąpione przez zebranie przedstawicieli.
           
Spółdzielnia jest dobrowolnym zrzeszeniem nieograniczonej liczby osób, o
zmiennym składzie osobowym i zmiennym funduszu udziałowym, które
w interesie swoich członków prowadzi wspólną działalność gospodarczą.[62]
Majątek spółdzielni jest prywatną własnością jej członków.[63]
Członkowie nie odpowiadają za długi spółdzielni. W zyskach przeznaczonych do
podziału członek partycypuje na zasadach określonych w statucie, natomiast w
pokryciu ewentualnych strat uczestniczy do wysokości zadeklarowanych udziałów.[64]
 
III.         
Analiza wskaźnikowa sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa
 
 
3.1.      Istota analizy wskaźnikowej
 
 
 
 
           
Wstępna analiza bilansu nie daje pełnego obrazu kondycji finansowej
przedsiębiorstwa, dlatego powinna być wzbogacona przez analizę wskaźnikową, w
której wykorzystuje się zarówno dane zawarte w bilansie, jak również
w rachunku wyników. Analiza wskaźnikowa polega na obliczeniu odpowiednio
dobranych wskaźników charakteryzujących różne aspekty jego działalności
w sposób bardziej pogłębiony od wskaźników zawartych we wstępnej analizie
bilansu. Istnieje szeroki wachlarz wskaźników jakie mogą być obliczone na
podstawie sprawozdań finansowych. Dzięki ujednoliceniu treści tych wskaźników
mogą one być jednoznacznie interpretowane nie tylko przez menedżerów, ale
również przez kredytodawców i udziałowców firmy. W zależności od potrzeb i
zainteresowań poszczególne grupy odbiorców analizy wskaźnikowej ograniczają
zakres wskaźników wykorzystywanych w analizie.
           
O wartości analizy decydują wskaźniki o dużej pojemności informacyjnej i
dlatego dąży się do ograniczenia ich liczby i odpowiedniego grupowania.
Najbardziej typowe jest wyróżnienie czterech podstawowych zespołów
wskaźników:
1.      wskaźniki płynności,
2.      wskaźniki zadłużenia,
3.      wskaźniki sprawności działania przedsiębiorstwa,
4.      wskaźniki rentowności.[65]
           
W spółkach korzystających z kapitału pochodzącego z publicznej emisji
akcji istotną staje się ocena firmy przez dostarczycieli kapitału. Wykorzystuje
się w niej wskaźniki oceny rynkowej wartości akcji i kapitału.
 
 
3.2.      Analiza płynności finansowej przedsiębiorstwa
 
 
           
Warunkiem egzystencji przedsiębiorstwa, oprócz prowadzenia działalności
gospodarczej zgodnie z zasadami efektywności gospodarowania, jest zachowanie
płynności finansowej, której przejawem jest terminowe regulowanie zobowiązań.
Terminowość oznacza, że płatność nastąpi w najpóźniejszym, możliwym do
zaakceptowania przez wierzycieli, terminie.
           
Brak płynności finansowej może rodzić dla przedsiębiorstwa wiele
niekorzystnych skutków, np.:
ˇ       
dostawcy mogą żądać zapłaty wyłącznie gotówką,
ˇ       
trudniejsze staje się uzyskanie kredytu i rośnie jego
cena co w konsekwencji powoduje wzrost kosztów funkcjonowania
przedsiębiorstwa,
ˇ       
kredytodawcy mogą wywierać wpływ na decyzje
przedsiębiorstwa, co oznacza ograniczenie jego suwerenności gospodarczej.
           
Analiza płynności dostarcza informacji o zdolności przedsiębiorstwa do
wywiązywania się z bieżących zobowiązań tj. zobowiązań płatnych w ciągu
1 roku. Regulowanie zobowiązań bieżących zależy od stanu środków
pieniężnych oraz zamiany innych składników majątku obrotowego na gotówkę w 
krótkim okresie.
           
Środki obrotowe można podzielić na trzy grupy o różnym stopniu
płynności.
           
Do pierwszej grupy zalicza się środki pieniężne obejmujące środki na
rachunkach bankowych, gotówkę w kasie, czeki i weksle obce oraz inne łatwe do
upłynnienia krótkoterminowe papiery wartościowe. Środki pieniężne stanowią
najbardziej płynną część środków obrotowych, tzw. aktywa płynne pierwszego
stopnia. Ich posiadanie pozwala na natychmiastowe regulowanie zobowiązań.
           
Do aktywów o drugim stopniu płynności zalicza się należności, których
zamiana na gotówkę wymaga uprzedniego ich ściągnięcia.
           
Najmniej płynną część majątku obrotowego stanowią zapasy, zaliczane do
aktywów o trzecim stopniu płynności. Ich zamiana na gotówkę wymaga największego
wysiłku.
           
Ogólny pogląd na płynność finansową przedsiębiorstwa umożliwia wskaźnik
bieżącej płynności, określany według poniższej formuły:
 

gdzie:
ˇ       
aktywa bieżące - to środki pieniężne, krótkoterminowe
papiery wartościowe, należności i roszczenia, zapasy, inne aktywa bieżące,
ˇ       
pasywa bieżące - zobowiązania krótkoterminowe, tzn. o
terminie płatności krótszym niż jeden rok.
           
Wzrost wskaźnika oznacza poprawę płynności finansowej przedsiębiorstwa,
lecz ważniejsza jest jego wielkość.
           
Optymalny poziom wskaźnika bieżącego płynności zależy od specyficznych
warunków działania firmy. Między innymi od cyklu inkasa należności i regulowania
zobowiązań. Przyjmuje się, że 
zadowalający wskaźnik płynności oscyluje wokół wielkości 2. Jeśli obniża
się do poziomu 1.5 to ocenia się, że istnieje wysokie ryzyko utraty przez
przedsiębiorstwo zdolności do terminowego regulowania zobowiązań.[66]
           
Pełniejszy obraz płynności finansowej firmy daje wskaźnik szybki
płynności nazywany mocnym testem, który wyraża się wzorem:
 

           
Wskaźnik ten ujmuje w liczniku najbardziej płynne aktywa, takie jak:
gotówka, depozyty bankowe, łatwo zbywalne papiery wartościowe i należności łatwo
ściągalne. Wyłącza się z tych aktywów zapasy, ponieważ by zamienić ten element
majątku w gotówkę, należy go wcześniej sprzedać, a to wymaga czasu. Ponadto w
przypadku zapasów przestarzałych może to okazać się niemożliwe. Wskaźnik ten
pokazuje stopień pokrycia zobowiązań krótkoterminowymi aktywami płynnymi.
Podobnie jak w przypadku wskaźnika bieżącego przyjmuje się, że wskaźnik szybki
nie powinien być mniejszy od 1. Pożądana jego wielkość mieści się w przedziale
1-1.2, co oznacza, że przedsiębiorstwo może bez trudu spłacić swoje
zobowiązania. Niski poziom tego wskaźnika świadczy zazwyczaj o napiętej
sytuacji płatniczej. [67]

           
Wskaźnik płynności gotówkowej, zwany również wskaźnikiem super szybkim,
informuje o tym jaka część zobowiązań bieżących może być uregulowana bez zwłoki,
gdyby stały się one w danym momencie wymagalne. Formuła tego wskaźnika ma
postać:[68]
 




Wskaźnik płynności
gotówkowej

=

środki pieniężne + papiery wartościowe
przeznaczone do obrotu


bieżące
zobowiązania
 
           
Wskaźnik ten nie przesądza o stopniu wypłacalności przedsiębiorstwa,
a jedynie sygnalizuje jego sprawność płatniczą.
           
Zachowanie płynności finansowej uwarunkowane jest posiadaniem przez
przedsiębiorstwo kapitału obrotowego, określanego też kapitałem pracującym. Jest
to ta część kapitału stałego (kapitał własny powiększony o zobowiązania
długoterminowe), która nie jest ulokowana w majątku trwałym i jest
wykorzystywana do finansowania bieżącej działalności przedsiębiorstwa.[69]
 
Kapitał obrotowy = aktywa bieżące -
zobowiązania bieżące
 
           
Prawidłowa interpretacja wskaźników płynności wymaga często bliższej
analizy poszczególnych pozycji aktywów i pasywów bieżących, zbadania ich stanu,
terminu płatności, porównania do poziomów normalnych czy też uzasadnionych.
 
3.3.      Istota i pomiar sprawności działania przedsiębiorstwa
 
 
           
Do pomiaru aktywności przedsiębiorstwa w zakresie wykorzystania zasobów
majątkowych firmy służą wskaźniki sprawności działania, nazywane też wskaźnikami
obrotowości. Ich istotą jest rozpatrywanie relacji między odpowiednim  wskaźnikiem  dynamicznym, wyrażającym przychód ze
sprzedaży
w cenach
brutto, netto lub kosztach własnych, a wskaźnikiem statycznym, wyrażającym
przeciętny stan zaangażowanych w działalności składników majątkowych. Taka
relacja w warunkach działalności produkcyjnej określana jest także jako wskaźnik
produktywności majątku.
           
Na ocenę pozytywną zasługuje wyższy poziom lub tendencja rosnąca
wskaźnika obrotowości (produktywności) majątku., ponieważ świadczy to
o wyższej efektywności wykorzystania zasobów majątkowych.
           
Określoną wielkość przychodu ze sprzedaży można uzyskać angażując większe
zasoby środków wykazujących stosunkowo wolniejszy obrót w cyklu okrężnym lub też
mniejszy stan środków szybko krążących. Pierwsza metoda nazywana jest gospodarką
ekstensywną, druga intensywną. Efektywność wykorzystania  zasobów majątkowych zależy także od ich
wewnętrznej struktury. Cechą ogólną majątku trwałego jest niski stopień
obrotowości, gdyż jako środki pracy zużywają się stopniowo, przenosząc swą
wartość na produkty pracy w dłuższym okresie. Inny charakter ma majątek
obrotowy, wykazujący wysoki stopień obrotowości, bowiem w typowym procesie
przetwórczym zakupione materiały zużywają się całkowicie w jednym cyklu, w
którym zespalając się ze środkami pracy i pracą żywą tworzą produkty pracy
podlegające sprzedaży i zamianie na środki pieniężne.
           
Najogólniejszym wskaźnikiem charakteryzującym efektywność wykorzystania
majątku jest wskaźnik obrotowości aktywów. Ujmuje on wszystkie składniki majątku
i jest wskaźnikiem o największej pojemności w tej grupie. Określa on ile razy
sprzedaż netto jest większa od aktywów posiadanych przez przedsiębiorstwo.
Oblicza się go w następujący sposób.[70]
 




Wskaźnik
globalnego

=

sprzedaż
netto


obrotu
aktywami

średni stan
aktywów ogółem
           
Na pozytywną ocenę zasługuje rosnąca tendencja tego wskaźnika . Jego
zwiększenie jest istotnym czynnikiem poprawy rentowności przedsiębiorstwa.
Niższa od 1 wartość tego wskaźnika sugeruje, że przychody uzyskiwane ze
sprzedaży wymagają więcej niż proporcjonalnego zaangażowania majątku.
           
Efektywność całego majątku zależy od efektywności wykorzystania majątku
trwałego i obrotowego.
           
Wskaźnik rotacji środków trwałych ukazuje efektywność wykorzystania
środków trwałych uczestniczących w tworzeniu wartości sprzedaży.[71]
 




Wskaźnik
rotacji

=

sprzedaż
netto


środków
trwałych

średni stan
środków trwałych
 
           
Podobnie jak w przypadku poprzedniego wskaźnika, wyższy jego poziom
świadczy o lepszym wykorzystaniu tej części majątku. Poprawa wartości wskaźnika
może wynikać między innymi z lepszej organizacji pracy, przeprowadzania
systematycznych remontów i konserwacji.
           
Przy obliczaniu tego wskaźnika przyjmuje się majątek trwały netto,
dlatego przedsiębiorstwo starsze, które dysponuje majątkiem w znacznym stopniu
zamortyzowanym, będzie wykazywało rotację wyższą, niż firma w stosunku do
niej konkurencyjna, posiadająca nowszy, mniej zamortyzowany majątek.
           
Wykorzystanie wskaźnika rotacji środków trwałych w systemie oceny jest
szczególnie istotne dla firm, w których środki trwałe stanowią ważny element
majątku. Ma natomiast małe znaczenie w firmach, w których sprzedaż
w mniejszym stopniu zależy od środków trwałych zaangażowanych w ich
działalności.
           
Wskaźnik rotacji majątku obrotowego ukazuje ile razy w ciągu roku
następuje odtworzenie tego majątku poprzez sprzedaż wyrobów i usług.
 





Wskaźnik
rotacji

=

sprzedaż
netto


majątku
obrotowego

średni stan
majątku obrotowego
 
           
Im wyższa jest wartość wskaźnika tym lepsza jest sytuacja finansowa
przedsiębiorstwa. Należy jednak pamiętać, że wskaźnik zbyt wysoki może być
niekorzystny, ponieważ świadczy o zamrożeniu kapitału obrotowego. Wskaźnik zbyt
niski może prowadzić do zachwiania rytmiczności produkcji i sprzedaży oraz
pogorszenia stopnia wykorzystania środków trwałych.
 
 
3.4.      Analiza wspomagania finansowego
 
 
           
Analiza płynności pokazuje zdolność przedsiębiorstwa do spłaty zobowiązań
bieżących. Do oceny sytuacji finansowej niezbędna jest znajomość możliwości
przedsiębiorstwa do wywiązywania się z całkowitego zadłużenia.  Ocena zadłużenia przedsiębiorstwa ma na
celu ustalenie, kto dostarczył firmie środków: właściciele, czy zewnętrzni
kredytodawcy. Do oceny stopnia zadłużenia służy szereg wskaźników.
Najistotniejsze z nich to:
ˇ       
wskaźnik ogólnego zadłużenia,
ˇ       
wskaźnik zadłużenia kapitału własnego,
ˇ       
wskaźnik zadłużenia długoterminowego,
ˇ       
wskaźnik zadłużenia środków trwałych.
           
Wskaźnik ogólnego zadłużenia przedsiębiorstwa obrazuje strukturę
finansowania jego majątku.
 





Wskaźnik
ogólnego

=

zobowiązania
ogółem


zadłużenia

aktywa
ogółem
 
           
Wskaźnik ten pokazuje, jaki jest udział kapitałów obcych w finansowaniu
majątku przedsiębiorstwa. Im niższy jest jego poziom, tym mniejsze ryzyko
finansowe wierzycieli zgodnie z zasadą, że bezpieczniej pożycza się pieniądze
tym, którzy je posiadają lub mają inne zabezpieczenie. Z drugiej strony należy
pamiętać, że minimalizacja tego wskaźnika ogranicza możliwości rozwoju
działalności przedsiębiorstwa i powiększenia rentowności własnego kapitału na
zasadzie pozytywnego efektu dźwigni finansowej. Według standardów zachodnich w
firmie, w której nie została zachwiana równowaga między kapitałem obcym, a
kapitałem własnym, wskaźnik ten powinien oscylować w przedziale 0.57 -
0.67.[72]
           
Uzupełniające znaczenie do poprzedniego wskaźnika posiada relacja:
 





Wskaźnik
zadłużenia

=

zobowiązania
ogółem


kapitału
własnego

kapitał
własny
 
 
           
Kapitał własny ma dla przedsiębiorstwa istotne znaczenie. Jeśli
przedsiębiorstwo go nie posiada, to nie ma możliwości pozyskania kapitału
obcego. Wysoki udział kapitału własnego w finansowaniu majątku spotyka się ze
szczególnie korzystną oceną wierzycieli. Gwarantuje bowiem. że ryzyko związane z
prowadzeniem działalności gospodarczej obciąża przede wszystkim
przedsiębiorstwo. Wraz ze wzrostem wskaźnika rośnie zdolność kredytowa
przedsiębiorstwa oraz jego niezależność finansowa pozwalająca podejmować
samodzielnie decyzje gospodarcze obciążone wysokim ryzykiem. W USA wartością
graniczną w małym biznesie jest proporcja 3:1. Dla średnich i dużych firm
relacja ta jest ostrzejsza. Banki niechętnie udzielają kredytów inwestycyjnych,
gdy kapitał własny w stosunku do zamierzonego kredytu nie osiąga relacji 1:1.[73]

           
Wskaźnik zadłużenia długoterminowego stanowi stosunek zobowiązań
długoterminowych do całości kapitału własnego.
 





Wskaźnik
zadłużenia

=

zobowiązania
długoterminowe


długoterminowego

kapitał
własny
 
           
Wskaźnik ten określany jest jako wskaźnik długu bądź wskaźnik ryzyka.
Zobowiązania długoterminowe dotyczą długów spłacanych w okresie dłuższym niż rok
od daty sporządzenia bilansu. Zadowalający poziom tego wskaźnika wynosi 0.5.
Wskaźnik wyższy niż 1 świadczy, że zobowiązania długoterminowe są wyższe niż
kapitał własny. Zatem racjonalny wskaźnik długu powinien mieścić się w
przedziale 0.5 - 1.0. Firmy wykazujące wyższą proporcję długoterminowych
zobowiązań do kapitału własnego uważane są za poważnie zadłużone.
           
Kredyty długoterminowe najczęściej zabezpieczane są przez określony
majątek trwały. Do oceny poziomu zadłużenia firmy można wykorzystać również
wskaźnik pokrycia długu w środkach trwałych, określany też wskaźnikiem poziomu
zadłużenia środków trwałych.
 





Wskaźnik pokrycia
zobowiązań długotermi-

=

rzeczowe składniki
majątku trwałego


nowych rzeczowymi
składnikami majątku

zobowiązania
długoterminowe
 
           
Wskaźnik ten informuje o stopniu zabezpieczenia zobowiązań
długoterminowych przez rzeczowe składniki majątku tj. ile razy wartość netto
tych składników wystarczy na pokrycie danego kredytu.
 
3.5.      Badanie rentowności przedsiębiorstwa
 
 
           
Do podstawowych wskaźników rentowności można zaliczyć:
ˇ       
wskaźnik rentowności sprzedaży, nazywany również
wskaźnikiem zyskowności netto,
ˇ       
wskaźnik rentowności majątku, nazywany również
wskaźnikiem rentowności aktywów lub stopą zwrotu aktywów,
ˇ       
wskaźnik rentowności kapitałów własnych, nazywany także
stopą zwrotu kapitału własnego bądź rentownością finansową.
           
Wskaźnik rentowności sprzedaży określa udział wyniku finansowego
w wartości uzyskanej ze sprzedaży produktów, towarów i usług oraz
zrealizowanych operacji finansowych.
           






Wskaźnik
rentowności

=

zysk
netto

*100


sprzedaży

sprzedaż
netto
 
 
           
Wskaźnik informuje o udziale zysku netto w wartości sprzedaży. Im jest
wyższy, tym mniejsza wartość sprzedaży musi zostać zrealizowana dla osiągnięcia
określonej wielkości zysku. Większa wartość wskaźnika oznacza więc
korzystniejszą sytuację finansową przedsiębiorstwa.
           
Wskaźnik powinien być poddany porównaniom w czasie. Korzystna będzie
tendencja rosnąca, która świadczy o wzroście efektywności sprzedaży. Każda
złotówka sprzedaży generuje wówczas większy zysk. Analiza dostarcza informacji o
skuteczności działania w polityce cenowej oraz optymalizacji kosztów. Wzrost
wskaźnika może świadczyć o korzystniejszej strukturze asortymentowej, o
uzyskiwaniu wyższych cen za produkowane produkty lub obniżce jednostkowych
kosztów.
           
Przy ocenie nie wolno zapominać o uwarunkowaniach technologicznych
produkcji. Wartość powyższego wskaźnika jest silnie zdeterminowana rodzajem
i strukturą sprzedawanych produktów i towarów. Z tego powodu powinien być
on również oceniany poprzez porównania z wynikami firm działających w tej samej
branży. W praktyce występuje zależność, że zyskowność jest niższa przy
wytwarzaniu wyrobów stanowiących przedmiot codziennych zakupów klienta,
a wiec o krótkim cyklu produkcyjnym i możliwościach szybkiego zbytu.
Przy wytwarzaniu takiej produkcji koszty zamrożenia środków oraz ryzyko są
niższe niż w przypadku wytwarzania produktów o długim cyklu produkcyjnym.
Producent zadowoli się więc niższą marżą zysku. Przy obrocie produktami
o długim procesie wytwarzania i eksploatacji wysokie koszty zamrożenia
środków oraz ryzyko muszą być zrekompensowane odpowiednio wyższą marżą
zysku.
           
Poza badaniem rentowności obrotu należy przeprowadzić analizę rentowności
aktywów przedsiębiorstwa.
           
Wskaźnik rentowności majątku służy do oceny rentowności aktywów. Jest on
ustalany jako stosunek zysku netto do aktywów ogółem według następującego
wzoru:





Wskaźnik
rentowności

=

zysk
netto

*100


majątku

aktywa
 
           
Rentowność majątku informuje o wielkości zysku netto przypadającego na
jednostkę wartości zaangażowanego w przedsiębiorstwie majątku. Wskaźnik ten
wyznacza ogólną zdolność aktywów do generowania zysku. Im wartość tego wskaźnika
jest wyższa, tym korzystniejsza jest sytuacja finansowa firmy.
           
Na wielkość wskaźnika zyskowności aktywów wpływa szereg różnych
czynników, niekiedy o przeciwnym kierunku oddziaływania, stąd zazwyczaj wraz z
obliczeniem jego wielkości określa się wpływ wybranych czynników na jego poziom.
W tym celu wykorzystuje się zależność:
 





zysk
netto

=

zysk
netto

*

sprzedaż
netto


aktywa
ogółem

sprzedaż
netto

aktywa
 
           
Rentowność majątku zależy od wielkości zysku zrealizowanego przy
określonej sprzedaży oraz szybkości rotacji zaangażowanych aktywów.
 





rentowność

=

rentowność

*

rotacja



aktywów

sprzedaży
netto

aktywów
 
           
Bardzo ważnym aspektem badania rentowności przedsiębiorstwa jest
rentowność zaangażowanych kapitałów.
           
Wskaźnik rentowności kapitałów własnych jest stosunkiem zysku netto do
kapitału własnego przedsiębiorstwa. Jest on ustalany jako stosunek zysku netto
do aktywów ogółem według następującego wzoru:
 





Wskaźnik
zyskowności

=

zysk
netto

*100


kapitału
własnego

kapitał
własny
 
           
Wskaźnik rentowności kapitału własnego pokazuje, jaki zysk generuje
zaangażowany kapitał własny. W spółkach prawa handlowego wysokość tego wskaźnika
informuje udziałowców o tym, jakie zyski mogą osiągnąć dzięki lokowaniu  kapitałów w tej spółce w porównaniu z
rentownością lokat kapitałowych w innych spółkach lub w porównaniu z odsetkami,
jakie uzyskaliby lokując swój kapitał w banku. [74]
 
 
3.6.      Analiza wskaźników rynku kapitałowego
 
 
           
W odniesieniu do spółek akcyjnych, których akcje są przedmiotem obrotu
giełdowego, stosuje się wskaźniki rentowności przedstawiające wynik finansowy
w relacji do jednostkowych udziałów kapitałowych. Nazywane są one
wskaźnikami rynku kapitałowego lub wskaźnikami oceny rynkowej akcji
i kapitału.
           
Do tej grupy wskaźników należą:
ˇ       
zysk przypadający na jedną akcję,
ˇ       
relacja ceny rynkowej do zysku przypadającego na 1
akcję
ˇ       
wskaźnik stopy dywidendy na 1 akcję
ˇ       
wskaźnik stopy wypłat dywidendy.[75]
           
Zysk przypadający na jedną akcję jest jednym z podstawowych wskaźników
rynku kapitałowego. Ułatwia on ocenę potencjalnych korzyści posiadacza akcji,
gdyż umożliwia oszacowanie spodziewanej dywidendy oraz kształtowania się
przyszłej rynkowej wartości akcji. Wskaźnik ten ustala się według następującej
formuły:[76]
 





zysk na
jedną

=

zysk
netto


akcję

ilość
wyemitowanych akcji
           
Wskaźnik ten nie umożliwia oceny zyskowności firmy w porównaniu
z zyskownością innych firm, ponieważ wartości nominalne akcji różnych
emitentów nie są jednakowe. Nie daje on również podstawy do oceny efektywności
lokowania kapitału w akcje jednej firmy w porównaniu z inną. Informacje takie
można uzyskać na podstawie wskaźnika ceny rynkowej akcji do zysku na jedną
akcję, ustalanego według wzoru:[77]
 





wskaźnik ceny
do zysku

=

cena rynkowa
jednej akcji


na jedną
akcję

zysk na jedną
akcję
 
           
Jeśli w kolejnych latach wskaźnik wzrasta, to oznacza, że inwestorzy
płacą coraz więcej za jednostkę zysku oceniając wysoko rynkową i finansową
sytuację firmy. Kupujący akcje oceniają, że zakup akcji takiej spółki nie jest
związany z dużym ryzykiem, gdyż spodziewają się dalszego rozwoju spółki.
           
Jeśli akcje tanieją spada również wskaźnik ceny rynkowej akcji. Świadczy
to o tym, że prognozy co do warunków działania spółki oraz jej sytuacji rynkowej
i finansowej są złe. Inwestujący w tanie akcje muszą liczyć się z dużym ryzykiem
poniesienia straty, gdyż spółka, której akcje kupują, wykazuje coraz niższą
zdolność do generowania zysków, na przykład w wyniku pogorszenia się koniunktury
rynkowej w branży w której działa.
           
Bezpośrednie korzyści finansowe posiadacza akcji ilustruje wskaźnik stopy
dywidendy, obliczany według formuły:
 





stopa
dywidendy

=

dywidenda
przypadająca na jedną akcję


cena rynkowa
jednej akcji
 
           
Wskaźnik ten informuje o stopie zyskowności kapitałów ulokowanych
w nabyciu akcji danej spółki. Im wyższy wskaźnik, tym wyższa skala
inkasowanych przez akcjonariusza korzyści, pod wpływem których następuje
w przyszłości w wielu przypadkach także wzrost ceny rynkowej akcji.
           
Wskaźnik stopy wypłat dywidendy pokazuje, jaki jest udział wypłaconych
dywidend w osiągniętym przez spółkę zysku. Jest on ustalany według następującego
wzoru:
 





stopa wypłat
dywidendy

=

dywidenda na
jedną akcję


zysk netto na
jedną akcję
 
           
Wysoki wskaźnik stopy dywidendy świadczy o tym, że spółka znaczną część
zysku przeznacza na wypłaty dla akcjonariuszy. Niski natomiast oznacza, że
znaczna część zysku została przeznaczona na dalszy rozwój firmy, co umożliwia
umocnienie pozycji na rynku w przyszłości i zapewnia wzrost rynkowej ceny akcji.

 
 
 
 
 
IV.         
Analiza i ocena
standingu finansowego Wytwórni Napojów Bezalkoholowych Źródło ‑ Pniewy
Sp. z o.o.
 
4.1.      Charakterystyka Spółki
 
 
           
Spółka została zawiązana umową spółki w dniu 30 grudnia 1991 roku na czas
nieokreślony. Wpis do rejestru handlowego, prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla
miasta Radom nastąpił dnia 11 stycznia 1992 roku. Zgodnie z aktem
notarialnym z dnia 30 grudnia 1991 roku założycielski kapitał zakładowy wynosił
4.000 zł i dzielił się na 40 równych i niepodzielnych udziałów o wartości 100 zł
każdy.
           
Kilkakrotnie podwyższano kapitał zakładowy Spółki i na dzień 31 grudnia
1996 roku wyniósł on 154 920 400 zł i dzielił się na
1 549 204 udziałów o wartości nominalnej 100 zł każdy.
           
Struktura kapitału kształtuje się następująco:
 
ˇ         
PepsiCo Finance Ltd.              
-         
772 801 udziałów, co stanowi 49.884%                                     
                
kapitału zakładowego
ˇ         
Pepsi-Cola General Bottlers Inc.-      776 353
udziałów, co stanowi 50.113%                                     
                
kapitału zakładowego
ˇ         
Bogdan Dusza                           
-         
50 udziałów, co stanowi 0.003%                                                  
                
kapitału zakładowego.
 
           
Przedmiotem działalności Spółki zgodnie z aktem notarialnym, jest
prowadzenie działalności wytwórczej, usługowej i handlowej na rachunek własny
lub w pośrednictwie, także w kooperacji z podmiotami krajowymi
i zagranicznymi między innymi w zakresie:
ˇ     
wytwarzania napojów bezalkoholowych,
ˇ     
inwestycji i robót budowlanych, w tym robót
energetycznych, inżynieryjnych, izolacyjnych i instalacyjnych,
ˇ     
prac projektowych w budownictwie,
ˇ     
nadzoru autorskiego i inwestorskiego,
ˇ     
obrotu w kraju i za granicą napojami bezalkoholowymi, a
także ich składnikami (komponentami), półproduktami, opakowaniami oraz surowcami
i urządzeniami do ich produkcji.
           
Przychody spółki pochodzą ze sprzedaży produktów i w niewielkim stopniu,
ze sprzedaży towarów i materiałów. Podział przychodów za lata 1994 ‑1996 ze
względu na strukturę terytorialną prezentuje tabela nr 4
Tabela 4: Struktura przychodów
ze sprzedaży w latach 1994 - 1996




 

Kraj

Eksport

Razem


 

1994


Przychody ze sprzedaży
produktów

59 216 600

2 369 900

61 586 500


Przychody ze sprzedaży
towarów i materiałów

0

0

0


 

1995


Przychody ze sprzedaży
produktów

189 074 000

155 900

189 229 900


Przychody ze sprzedaży
towarów i materiałów

734 200

232 400

966 600


 

1996


Przychody ze sprzedaży
produktów

210 668 800

484 600

211 153 400


Przychody ze sprzedaży
towarów i materiałów

408 800

155 500

564 300


RAZEM

460 102 400

3 398 300

463 500
700
Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań
W.N.B. "Źródło Pniewy"
           
W badanym okresie spółka sprzedawała swoje produkty głównie na rynku
krajowym. Udział sprzedaży eksportowej w ciągu trzech lat stanowił jedynie
0.73 % sprzedaży ogółem.
           
Na dzień 31 grudnia 1996 roku Spółka zatrudniała 316 pracowników.
Struktura zatrudnienia przedstawiała się następująco:
 




 

Kobiety

Mężczyźni

Razem


Pracownicy na stanowiskach
nierobotniczych

44

43

87


Pracownicy na stanowiskach
robotniczych

7

222

229


 

51

265

316
 
           
W latach 1995 - 1996 spółka przeznaczyła bardzo duże kwoty na inwestycje,
głównie w majątek trwały. W listopadzie 1995 roku rozpoczęto inwestycje w
Michrowie, a w styczniu 1996 roku w Żninie. Budowę obu zakładów zakończono w
sierpniu 1996r. Łącznie w ciągu trzech lat wartość majątku trwałego wzrosła
ponad trzykrotnie.
           
Spółka w kolejnych latach uzyskała stratę na działalności gospodarczej.
W 1994 roku wyniosła ona 5 743 800 zł i stale rosła by na koniec
1996 roku osiągnąć wartość 51 455 500 zł
           

4.2.      Wstępna analiza bilansu przedsiębiorstwa
 
 
Analityczny
bilans W.N.B. Pniewy przedstawia tabela 5. Na podstawie danych bilansu obliczono
wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w środki gospodarcze oraz kapitały własne
i obce.

Tabela 5
ANALITYCZNY BILANS WYTWÓRNI
NAPOJÓW BEZALKOHOLOWYCH
 „ŹRÓDŁO PNIEWY” SP. Z
O.O.

Źródło: Dane opracowane na
podstawie sprawozdań finansowych Wytwórni Napojów Bezalkoholowych
 „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.

4.2.1.                 
Struktura majątku i kapitałów
 
Wskaźniki
wyposażenia W.N.B. "Źródło Pniewy w środki gospodarcze oraz w kapitały
własne i obciążenia kapitałami obcymi przedstawiają tabele nr 6 i 7
Tabela 6: Wskaźniki wyposażenia
W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o. 
w środki gospodarcze.

Źródło: Opracowano na podstawie sprawozdań finansowych

W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.
 
Tabela 7: Wskaźniki wyposażenia
W.N.B. „Źródło Pniewy” w kapitały własne i obciążenia kapitałami obcymi.

Źródło: Opracowano na podstawie sprawozdań finansowych

W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.
 
           
Zestawienie danych bilansowych Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło
Pniewy" Sp. z o.o. za lata 1994 - 1996 daje nam obraz dynamicznego rozwoju
firmy. W badanym okresie suma bilansowa wzrosła z 111 259 600 zł do
322 495 500 zł a więc prawie trzykrotnie.
           
W latach 1994 - 1996 w Wytwórni Napojów Bezalkoholowych „Źródło Pniewy”
Sp. z o.o. nastąpiły zmiany struktury majątkowej. Udział majątku trwałego w
majątku ogółem po początkowym spadku z 76 % w 1994r. do 60 %
w 1995 r., wzrósł w 1996 r do 81 %, głównie w wyniku wzrostu
rzeczowych składników majątku, które w badanym okresie stanowiły prawie
100 % wartości majątku trwałego.
           
Udział majątku obrotowego w aktywach ogółem w badanym okresie spadł z
poziomu 24.2 % do 17.6 %.
           
Wśród składników majątku obrotowego największe znaczenie miały należności
i roszczenia, które w 1994 roku stanowiły prawie 16 % aktywów ogółem.
Na koniec badanego okresu ich udział spadł do 10 %.
           
Udział zapasów w aktywach ogółem wynosił w 1994 roku 8.7 %
i w 1996 roku spadł do niespełna 7 %. Ich strukturę przedstawia
wykres nr 1
Wykres 1: Struktura zapasów w
latach 1994 - 1996










Źródło: Opracowanie
własne na podstawie bilansu W.N.B. Źródło Pniewy
           
W strukturze zapasów w latach 1994-1995 88 % stanowiły materiały.
W 1996 roku wzrósł udział produktów gotowych - stanowiły one 22 %
zapasów ogółem.
           
Środki pieniężne w badanym okresie miały niską wartość. Jedynie w 1995
roku ich udział w aktywach ogółem osiągnął 1.9 %
           
Po stronie pasywów bilansu znaczący udział we wzroście sumy bilansowej
miały zmiany:
ˇ       
Kapitału podstawowego
ˇ       
Zobowiązań długoterminowych
ˇ       
Zobowiązań krótkoterminowych i funduszy specjalnych.
 
           
Kapitał podstawowy w 1996 roku osiągnął wartość
154 920 400 zł. Dynamika wzrostu w stosunku do 1994 roku wyniosła
611 %. Spowodowało to wzrost jego udziału w pasywach ogółem z 22.8 % do 48
%.
           
Kapitał własny wzrósł pięciokrotnie z 16 303 000 zł w 1994 roku
do 82 943 400 zł w 1996r. Jego udział w pasywach ogółem wynosił
na koniec badanego okresu 26%. Największy wpływ na kształtowanie się wielkości
kapitału własnego miały: kapitał podstawowy, nie podzielony wynik finansowy
z lat ubiegłych i wynik finansowy roku obrotowego. Wpływ ten przedstawia
wykres nr 2
           
Zobowiązania długoterminowe pojawiają się w 1996 roku w wysokości
115 020 000 zł co stanowi 36 % pasywów ogółem.
           
Zobowiązania krótkoterminowe choć nominalnie wzrosły, to w wyniku
znacznego wzrostu sumy bilansowej ich udział w pasywach ogółem zmniejszył się z
85 % w 1994 roku do 30 % w 1996r. Zmiana ta związana jest ze zmianą źródeł
finansowania dalszego rozwoju przedsiębiorstwa.
 
Wykres 2: Czynniki wpływające na
kapitał własny w latach 1994 - 1996
 
Źródło: Opracowanie własne na
podstawie tabeli nr 5
 
           
W 1995 roku na zmniejszenie udziału zobowiązań  krótkoterminowych w pasywach ogółem
z 85 % do 71 % największy wpływ miał ponad trzykrotny wzrost kapitału
podstawowego. W 1996 roku największy wpływ miało zaciągnięcie długoterminowego
kredytu i wzrost rezerw do wartości 22 869 000 zł, co stanowi 7%
pasywów ogółem.
           
Strata netto roku obrotowego w badanym okresie wzrosła prawie
dziewięciokrotnie. W 1994 roku wynosiła 5 743 800 zł. Po dodaniu
straty z lat ubiegłych na początek roku 1995 strata wynosiła
21 485 100 zł. W 1996 roku firma wykazała stratę w wysokości
51 455 500 zł co stanowiło 16% pasywów ogółem.
 
4.2.2.                 
Struktura kapitałowo - majątkowa
 
           
Analizując strukturę kapitałowo - majątkową w przedsiębiorstwie bada się
powiązania poziome między poszczególnymi pozycjami aktywów i pasywów.
           
Wykres nr 3 przedstawia kształtowanie się wskaźników pokrycia majątku
trwałego kapitałem własnym i stałym oraz majątku obrotowego kapitałem
krótkoterminowym.
 
Wykres 3: Struktura kapitałowo
majątkowa

 
TW - Wskaźnik
pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym,
TS  - Wskaźnik pokrycia majątku trwałego
kapitałem stałym
KO - Wskaźnik
pokrycia kapitałami krótkoterminowymi majątku obrotowego
 
Źródło: Opracowanie własne na podstawie  sprawozdań finansowych W.N.B. "Źródło
Pniewy"
 
           
Wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym jest bardzo niski. W
badanym okresie kształtował się na poziomie 19 % w 1994 roku, 45 %
w 1995 roku i 32 % w 1996 roku. Zgodnie ze złotą regułą bilansowania
trwałe składniki majątku przedsiębiorstwa powinny być finansowane z kapitału
własnego. W badanym okresie reguła ta nie była zachowana.
           
Podobnie kształtował się poziom wskaźnika pokrycia majątku trwałego
kapitałem stałym. W roku 1994 - 19 %, 1995 - 45 %, 1996 - 76 %. W
tym przypadku obserwujemy znaczną poprawę wartości wskaźnika - o 57 punktów
procentowych, ale nawet w ostatnim okresie majątek trwały był pokryty
kapitałem stałym  jedynie w 76%.
Wzrost ten był spowodowany zaciągnięciem długoterminowego kredytu z okresem
spłaty trzech lat. Wzrosło znacznie obciążenie zobowiązaniami długoterminowymi,
a spadło obciążenie zobowiązaniami bieżącymi i kredytem krótkoterminowym.

           
Wskaźnik pokrycia kapitałami krótkoterminowymi majątku obrotowego
kształtował się następująco: 1994 : 349 %, 1995 : 190 %, 1996 :
169 %.
           
W wytwórni Napojów Bezalkoholowych „Źródło Pniewy” kapitał obrotowy miał
ujemną wartość i wynosił w kolejnych latach odpowiednio:
‑ 68 016 900 zł, - 76 688 600 zł, -
61 750 400zł. Oznacza to, że część środków trwałych, wiążących na
długi okres czasu środki pieniężne przedsiębiorstwa, finansowana jest
krótkoterminowymi zobowiązaniami.
 
4.3.      Wstępna analiza rachunku wyników
 
 
 
           
Rachunek zysków i strat jest jednym z najważniejszych sprawozdań
finansowych sporządzanych przez przedsiębiorstwo. Operując wielkościami
strumieniowymi, grupuje wszystkie przychody uzyskiwane ze sprzedaży dóbr
i usług wytworzonych przez przedsiębiorstwo, przychody ze sprzedaży
towarów, przychody z operacji finansowych oraz odpowiadające tym rodzajom
działalności koszty i straty.
           
Zestawienie rachunków zysków i strat Wytwórni Napojów Bezalkoholowych
"Źródło Pniewy"  przedstawione w
tabeli 8 obejmuje lata 1994 ‑ 1996.

Tabela 8: RACHUNEK ZYSKÓW I
STRAT W.N.B. „ŹRÓDŁO PNIEWY” SP. Z O.O.

Źródło: Dane opracowane na
podstawie sprawozdań finansowych W. N. B. „Źródło Pniewy” Sp. z
o.o.

           
Analiza rachunku zysków i strat Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło
Pniewy" Sp. z o.o. wskazuje, że głównym źródłem przychodów był przychód ze
sprzedaży produktów.
 










Wykres 4: Wyniki finansowe
W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 -1996
 
Źródło: Opracowano na podstawie tabeli nr
8
 
 
           
W badanym okresie dynamika sprzedaży  wyniosła 343 %. Wyższa jednak była
dynamika kosztów operacyjnych, która wyniosła 428 %. Wynikiem tych zmian
jest niekorzystna tendencja kształtowania się zysku ze sprzedaży, który
w roku 1996 przyjął wartość ujemną i wynosił
- 13 838 000 zł.
           
Koszty operacyjne rosły systematycznie od 86 % przychodów
operacyjnych w 1994r. do 107 % tych kosztów w 1996r. Znaczącymi pozycjami
kosztów operacyjnych w badanym okresie były zużycie materiałów i energii, usługi
obce i amortyzacja.
           
Koszty zużycia materiałów i energii wzrosły w badanym okresie o
318 %. Stanowiły one w 1994 roku 59 % przychodów ze sprzedaży, a w
1996 roku ich wartość wzrosła do 72 % tych przychodów. Udział kosztów
zużycia materiałów i energii w kosztach operacyjnych kształtował się w
kolejnych latach następująco: 1994 - 69 %, 1995 - 74 %, 1996 -
67 %.
           
Koszty usług obcych w badanym okresie rosły wolniej niż przychody ze
sprzedaży. Dynamika ich wzrostu wynosiła 273 %. Stanowiły one w kolejnych
latach 13 %,9 %,10 % wartości sprzedaży. Ich udział w kosztach
działalności operacyjnej zmniejszył się z 15 % w 1994 roku do 9.5 % w
1996 roku.
           
Najszybszy wzrost wśród kosztów działalności operacyjnej charakteryzował
amortyzację. W badanym okresie wzrosła ona ponad dziewięciokrotnie osiągając w
1996 roku wartość równą 16 % przychodów ze sprzedaży.
           
Kształtowanie się udziału poszczególnych elementów w kosztach
działalności operacyjnej ilustruje poniższy wykres.
Wykres 5: Struktura kosztów
operacyjnych W.N.B. Źródło Pniewy w latach 1994 ‑ 1996










 
Źródło: Opracowano na podstawie tabeli nr
8
 
 
4.4.      Zestawienie przepływów pieniężnych Spółki w latach 1995 -
1996
 
 
 
           
Spółka w latach 1995 i 1996 sporządzała sprawozdanie z przepływów środków
pieniężnych. Przedstawia ono wpływy i wydatki przedsiębiorstwa w toku
działalności gospodarczej. Składa się ono z trzech części. W pierwszej
przedstawiono przepływy z działalności operacyjnej, w drugiej z działalności
inwestycyjnej, a w trzeciej z działalności finansowej.
           
Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych przedstawia tabela 9.
 
 




Tabela 9: Sprawozdanie z
przepływu środków pieniężnych
W.N.B. Źródło
Pniewy Sp. z o.o.
 


 

1
995

1
996


Przepływy
środków z działalności operacyjnej

 

 


 

 

 


Strata
netto

-15
087 800

-51
455 500


Korekty
o pozycje:

59
600 600

50
251 300


Amortyzacja

20
665 000

34
126 200


Zysk
z tytułu różnic kursowych

0

-4
075 000


Odsetki
i dywidendy (otrzymane) i zapłacone

10
235 000

3
971 100


Pozostałe
rezerwy

776
200

22
045 100


Zysk
(Strata) na sprzedaży i likwidacji składników
działalności
inwestycyjnej

0

1
297 500


Zmiana
stanu zapasów

-13
256 000

561
700


Zmiana
stanu należności i roszczeń

-40
901 200

24
576 100


Zmiana
stanu zobowiązań krótkoterminowych
(
z wyjątkiem pożyczek i kredytów) oraz funduszy
specjalnych

83
822 500

-55
634 200


Zmiana
stanu rozliczeń międzyokresowych

-1
687 500

798
200


Zmiana
stanu przychodów przyszłych okresów

0

0


Pozostałe
pozycje

-53
400

22
584 600


 

 

 


Środki
pieniężne netto z działalności operacyjnej

44
512 800

1
204 200


 

 

 


Przepływy
środków pieniężnych z działalności
inwestycyjnej

 


 

 

 


(Nabycie)/Sprzedaż
wartości niematerialnych
i
prawnych

0

923
300


(Nabycie)/Sprzedaż
składników rzeczowego
majątku
trwałego

-63
044 400

-122
742 300


Pozostałe
pozycje

72
700

370
600


 

 

 


Środki
pieniężne netto z działalności inwestycyjnej

-62
971 700

-123
295 000


 

 

 


Przepływy
środków pieniężnych z działalności finansowej

 


 

 

 


Zaciągnięcie
długoterminowych pożyczek

0

115
020 000


Spłata
krótkoterminowych kredytów bankowych

-23
011 900

-10
052 700


Zaciągnięcie
krótkoterminowych pożyczek

7
412 100

0


Wpłaty
z emisji akcji i udziałów własnych oraz
dopłat
do kapitału

48
724 500

15
705 500


(Zapłacone)/Zwrócone
odsetki

-10
235 000

-3
971 100


Pozostałe
pozycje

0

4
075 000


 

 

 


Środki
pieniężne netto z działalności finansowej

22
889 700

120
776 700


 

 

 


Zmiana
stanu środków pieniężnych

4
430 800

-3
722 500


Środki
pieniężne na początek roku obrotowego

5
900

4
436 700


Środki
pieniężne na koniec roku obrotowego

4
436 700

714
200
 
Źródło:
Sprawozdanie W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o.
 
           
Przepływy środków z działalności operacyjnej w latach 1995 i 1996
wykazywały wartości dodatnie i wynosiły odpowiednio:
44 512 800 zł i 1 204 200 zł.
           
Na duże zwiększenie pozostałych rezerw o które skorygowana została strata
netto miały wpływ dwa czynniki.       
Pierwszym z nich było zwiększenie rezerw na przewidywane straty
materiałów do wysokości 1 845 300 zł, a drugim utworzenie rezerwy
na jednolitrowe butelki zwrotne. Rezerwa ta w wysokości
20 199 800 zł utworzona została w związku z zaniechaniem
rozlewania napojów do takich opakowań.
           
Na zmianę stanu zobowiązań krótkoterminowych oraz funduszy specjalnych w
1995 roku miały wpływ dwa czynniki. Stan zobowiązań krótkoterminowych zwiększył
się o 99 422 300 zł i zmniejszył się
o15 599 800 zł stan kredytów bankowych. W 1996 roku zobowiązania
krótkoterminowe zmniejszyły się o 66 715 300 zł. Zwiększył się
stan funduszy specjalnych o 73 500 zł, zobowiązań z tytułu
nabycia środków trwałych i inwestycji o 954 900 zł oraz stanu
kredytów bankowych o 10 052 700 zł.
           
Jako pozostałe pozycje przepływów środków pieniężnych z działalności
operacyjnej wykazano konwersję zobowiązań na udziały w wysokości
22 584 600 zł.
           
Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej miały wartość
ujemną i kształtowały się w kolejnych latach odpowiednio:
‑62 971 700 zł, -123 295 000 zł. Wynika to z faktu
podjęcia dużych inwestycji polegających na budowie nowych zakładów w Michrowie i
Żninie.
           
Wśród przepływów środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
w 1996 roku 923 300 zł przeznaczono na nabycie wartości
niematerialnych i prawnych. Cała suma została wydatkowana na nabycie
oprogramowania komputerowego.
           
Największe przepływy pieniężne w latach 1995 - 1996 dotyczyły zmiany
stanu składników rzeczowego majątku trwałego. Elementy składające się na ogólną
sumę tych przepływów przedstawia poniższe zestawienie.
Tabela 10: Nabycie / Sprzedaż
rzeczowego majątku trwałego
 




 

1995

1996


Zwiększenia środków
trwałych

-60 443
300

-160 580
800


Zmiana stanu
inwestycji rozpoczętych

-14 285
300

3 352
900


Wniesione aporty
rzeczowe dot. poprzedniego roku

-

8 592
000


Wniesione aporty
rzeczowe dotyczące bieżącego roku

11 684
200

25 480
000


Zmiana stanu
zobowiązań z tytułu nabycia śr. trwałych

-

- 954
900


Przychód z tytułu
sprzedaży środków trwałych

-

1 963
400


Zaliczki na poczet
inwestycji

-

- 594
900


Razem

- 63 044
400

-122 742
300
 
Źródło: Opracowanie własne na podstawie zestawień W.N.B.
"Źródło Pniewy"
 
           
W obu okresach największy udział w zwiększeniu stanu środków trwałych
miała zmiana stanu urządzeń technicznych i maszyn oraz budynków i budowli.
           
Przepływy środków finansowych z działalności finansowej miały wartości
dodatnie i w kolejnych latach przyjęły wartości 22 889 700 zł i
120 776 700 zł.
           
Wśród przepływów środków pieniężnych z działalności finansowej
najistotniejszym zdarzeniem było zaciągnięcie przez spółkę w 1996 roku
długoterminowej pożyczki. Udzieliły jej Pepsi-Cola General Bottlers, Inc. oraz
PepsiCo Finance w wysokości 115 020 000 zł
(40 000 000 USD) na podstawie umowy z kwietnia 1996 roku. Cel pożyczki
nie został określony umową. Ma ona być spłacana w okresie trzech lat od daty
zawarcia umowy.
           
Kształtowanie się przepływów pieniężnych z poszczególnych rodzajów
działalności prezentuje poniższy wykres.
 










Wykres 6: Przepływy środków
pieniężnych W.N.B. "Źródło Pniewy" w latach 1995-1996
 
Źródło: Opracowano na podstawie tabeli
9
 
 
           
Dodatni strumień, pochodzący z działalności operacyjnej, nie wystarczał
na pokrycie wydatków inwestycyjnych. Niedobór środków pieniężnych pokryty został
zewnętrznymi źródłami. W 1995 roku inwestycje finansowane były głównie przez
zobowiązania krótkoterminowe oraz "wpłaty z emisji akcji i udziałów
własnych oraz dopłat do kapitału". Wpłaty te wyniosły
48 724 500 zł.
           
W 1996 roku wydatki na działalność inwestycyjną pokryte zostały w
93 % kredytem długoterminowym zaciągniętym na okres trzech lat.
           
Wielkości przepływów z poszczególnych rodzajów działalności świadczy o
tym, że Spółka znajduje się w fazie rozwoju.
 
4.5.      Analiza płynności finansowej
 
 
           
Płynność finansowa pokazuje zdolność firmy do wywiązywania się
z krótkoterminowych zobowiązań.
           
Do oceny płynności finansowej zastosowano wskaźniki przedstawione
w tabeli nr 11.
Tabela 11: Wskaźniki płynności
finansowej Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach
1994-1996
 




Wyszczególnienie

Formuła

1994

1995

D%

1996

D%

D%
94-96


Wskaźnik pokrycia bieżących
zobowiązań

 


0.29

0.53

83

0.59

11

103


Wskaźnik szybki płynności
(quick ratio)

 


0.18

0.35

94

0.29

-17

61


Wskaźnik płynności
gotówkowej

      
Środki pieniężne    
.
Zobowiązania bieżące

-

0.03

-

0.007

-75

-
Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań
finansowych W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z o.o.
 
           
Optymalny poziom wskaźnika pokrycia bieżących zobowiązań wynosi
1,5 - 2[78].
W analizowanej Spółce wielkość wskaźnika bieżącego 0.29; 0.59 potwierdza, że
kapitał obrotowy netto (tzw. kapitał pracujący) w badanym okresie wykazywał
wartość ujemną. Zobowiązania krótkoterminowe finansują nie tylko aktywa bieżące,
ale również część majątku trwałego.
           
Wskaźnik szybki płynności pokazuje stopień pokrycia zobowiązań
krótkoterminowych aktywami płynnymi. Pożądana jego wielkość to
1 ‑ 1.2.[79]
Wielkości wskaźnika w kolejnych latach 0.18; 0.35; 0.29 świadczą o
tym, że Spółka ma duże kłopoty z regulowaniem swoich zobowiązań.
           
Uzyskany wzrost płynności w 1995 roku, wynika ze znacznego wzrostu
należności oraz zapasów przy niższym procentowo wzroście zobowiązań
bieżących.
           
Niewielka zmiana poziomu wskaźnika między 1995 a 1996 rokiem wynika z
faktu zniwelowania się efektu korzystnej zmiany w strukturze zobowiązań.
W 1996r. Spółka otrzymała długoterminową pożyczkę regulując jednocześnie
wszystkie zobowiązania krótkoterminowe. Rozpoczęta w styczniu 1996r. inwestycja
w Żninie i finansowanie rozpoczętej w listopadzie 1995r. inwestycji w
Michrowie spowodowało wzrost zobowiązań handlowych.
           
Uzupełniające znaczenie dla oceny płynności posiadają wskaźniki
zaprezentowane w tabeli 12
Tabela 12: Wskaźniki rotacji
środków obrotowych i okresy płacenia zobowiązań W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z
o.o. w latach 1994 - 1996




Wyszczególnienie

Formuła

1994

1995

D%

1996

D%


Wskaźnik cyklu należności w
dniach

Średni stan należności *
360
sprzedaż netto

60

71.8

19.6

78

8.6


Wskaźnik cyklu zapasów w
dniach

Średni stan zapasów *
360
sprzedaż netto

39.8

61.9

55.5

77

24.4


Okres płacenia zobowiązań w
dniach

Średni stan zobowiązań
*360
sprzedaż netto

231.8

132.4

- 43

118.6

- 10
 
Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdań
finansowych W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o.
           
Przy wykorzystaniu przedstawionych w tabeli 9 wskaźników można określić
cykl środków pieniężnych. Obrazuje on okres, jaki upływa od momentu odpływu
gotówki przeznaczonej na regulowanie zobowiązań do momentu przypływu gotówki z
pobranych należności. Obliczany jest według formuły:
 




Cykl
środków
pieniężnych

=

obrót zapasami
w dniach

+

okres ściągania
należności

-

okres płacenia
zobowiązań
 
 
           
W badanym okresie cykl środków pieniężnych kształtował się następująco:
1994 - (-132), 1995 - 1.28, 1996 - 36.4
           
Ujemna wartość cyklu środków pieniężnych w 1994r. spowodowana była tym,
że Spółka swoje zobowiązania regulowała w ciągu 232 dni a należności ściągane
były w ciągu 60 dni.
           
W 1995 roku wskaźnik cyklu gotówki osiągnął poziom 1.28, co wynikało ze
wzrostu wskaźnika cyklu należności o 11.8 dnia, wskaźnika cyklu zapasów
o 22 dni oraz skrócenia okresu płacenia zobowiązań o 99 dni.
           
W 1996 roku wskaźnik cyklu gotówki wydłużył się do 36.4 dni. Spowodowane
to było dalszym wydłużaniem się cyklu należności do 78 dni, cyklu zapasów do 77
dni i skróceniem okresu płacenia zobowiązań do 118.6 dni.
           

 
4.6.      Analiza rentowności przedsiębiorstwa
 
 
 
           
Podstawowymi miernikami informującymi o szybkości zwrotu zaangażowanego w
przedsiębiorstwo kapitału są wskaźniki rentowności. Wyróżnia się trzy rodzaje
rentowności:
ˇ       
rentowność sprzedaży,
ˇ       
rentowność majątku,
ˇ       
rentowność zaangażowanych kapitałów własnych.
 
           
Wskaźniki rentowności dla badanej spółki prezentuje tabela nr 13
Tabela 13: Wskaźniki rentowności
W.N.B. "Źródło Pniewy" w latach 1994 ‑ 1996
 




Wyszczególnienie

Formuła

1994

1995

D%

1996

D%

D%
94-96


Wskaźnik rentowności
sprzedaży

* 100

-9.33

-7.93

15

-24.3

 -181

-160


Wskaźnik rentowności
majątku

 *
100

-5.16

-6.56

-27

-15.96

-143

-209


Wskaźnik rentowności kapitałów
własnych

 *
100

-35.23

-24.36

30

-62

-156

-76
 
Źródło: Opracowanie własne na
podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. "Źródło Pniewy"
 
           
W kolejnych latach wszystkie wskaźniki przyjmują wartości ujemne. Ujemny
wynik finansowy stanowi coraz większą część wartości sprzedaży, majątku i
kapitałów własnych.
           
W 1994 roku strata stanowiła 9.33 % wartości sprzedaży. W 1996 roku
jej udział wzrósł o 160 % osiągając 24.3 %.
           
Wskaźnik rentowności majątku zmienił się o 209 % i w kolejnych
latach przyjmował wartości: - 5.16 %, - 6.56 %, - 15.96 %.
           
W 1995 roku wskaźnik rentowności kapitałów własnych poprawił się
o 30 %. Było to spowodowane większym w stosunku do wzrostu straty
wzrostem kapitałów własnych. Jednak i w tym przypadku na koniec badanego okresu
wskaźnik pogorszył się osiągając wielkość - 62 %.
 
 
 
4.7.      Ocena sprawności działania przedsiębiorstwa
 
 
 
           
Analiza sprawności działania ma na celu ocenę efektywności wykorzystania
majątku przedsiębiorstwa. Wskaźniki sprawności zarządzania aktywami
zaprezentowano w tabeli 14.
 
Tabela 14: Wskaźniki sprawności
działania W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o. w latach 1994-1996
 




Wyszczególnienie

Formuła

1994

1995

D%

1996

D%


Wskaźnik obrotowości
aktywów

 


 
0.55

 
0.83

 
50.9

 
0.66

 
-20.4


Wskaźnik obrotowości majątku
trwałego

 


 
0.73

 
1.37

 
87.7

 
0.82

 
-40.1


Wskaźnik rotacji majątku
obrotowego



2.29

3.25

42

7.34

126
 
Źródło: Opracowanie własne na
podstawie sprawozdań finansowych W. N. B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.
           
Najogólniejszym wskaźnikiem charakteryzującym efektywność wykorzystania
majątku jest wskaźnik obrotowości ogółu aktywów. Informuje on o tym jaka wartość
sprzedaży przypada na jednostkę zaangażowanego majątku. Niższa od 1 wartość
wskaźnika w kolejnych latach sugeruje, że przychody uzyskiwane ze sprzedaży
wymagają ponadproporcjonalnego zaangażowania majątku.
           
Uzyskany w 1995 roku wzrost o 88 % wskaźnika obrotowości majątku
trwałego świadczy o poprawie wykorzystania tej części majątku. W kolejnym
roku nastąpił jednak jego spadek o 41 % w stosunku do roku poprzedniego. Pomimo
wahań poziomu produktywności majątku trwałego należy stwierdzić, iż w 1996 roku
produktywność wzrosła o  12 % w
stosunku do 1994 roku.
           
Wskaźnik rotacji majątku obrotowego określa szybkość obrotu aktywów
czynnych przedsiębiorstwa. Im jest on wyższy tym sytuacja przedsiębiorstwa
lepsza. Stały i znaczny wzrost tego wskaźnika, łącznie o 168 %, oznacza poprawę
wykorzystania majątku obrotowego.
           
Na podstawie przeprowadzonej analizy można stwierdzić, że sprawność
działania przedsiębiorstwa systematycznie się poprawia. Wskaźnik obrotowości
aktywów wzrósł o 20 %, wskaźnik obrotowości majątku trwałego o 12 %,
a wskaźnik rotacji majątku obrotowego wzrósł o 321 %.
           
Wskaźniki technicznego uzbrojenia pracy, produktywności majątku
i wydajność pracy pozwalają ocenić efektywność gospodarowania majątkiem
i zasobami ludzkimi przez firmę.
           
Tabela nr 15 przedstawia techniczne uzbrojenie pracy, produktyność
majątku oraz wydajność pracy na jednego zatrudnionego.
 
Tabela 15: Wskaźniki
efektywności wykorzystania majątku.
 




Wyszczególnienie

Formuła

Jedno-stka

1994

1995

D%

1996

D%

D%
94-96


Techniczne uzbrojenie
pracy



zł/
osobę

648614.60

672988.83

3.7

821879.11

22.12

26.7


Produktywność majątku
trwałego



zł

0.73

1.37

88

0.81

-41

11


Wydajność
pracy



zł/
osobę

473
742.31

923
283.98

95

669
992.72

-27.4

41
 
Źródło: Opracowanie własne na
podstawie sprawozdań finansowych W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.
 
Pomiędzy
wymienionymi wskaźnikami występuje następująca zależność:
 




Wskaźnik produktywności
majątku trwałego

=

Wskaźnik wydajności
pracy


Wskaźnik technicznego
uzbrojenia pracy
 
           
W 1995 roku zwiększyła się produktywność majątku trwałego dzięki dużemu,
bo aż 95 %, wzrostowi wydajności pracy. W kolejnym roku wydajność pracy spadła
o 27,43% w stosunku do roku poprzedniego, co spowodowało spadek
produktywności majątku o 41%: z 1.37 do 0.81. Świadczy to o pogorszeniu
efektywności gospodarowania w 1996 roku w stosunku do roku 1995. W całym badanym
okresie produktywność majątku wzrosła o 11 %.
 
 
4.8.      Analiza wspomagania finansowego
 
 
Analiza
płynności pokazuje zdolność przedsiębiorstwa do realizowania bieżących
zobowiązań. Aby ocenić sytuację finansową konieczna jest znajomość możliwości
przedsiębiorstwa do pokrycia całości zobowiązań. Umożliwia to analiza
wspomagania finansowego, wykorzystująca dwie grupy wskaźników:
ü     
odnoszące zadłużenie przedsiębiorstwa do jego
majątku
ü     
określające zdolność przedsiębiorstwa do obsługi
długu.
 
           
W tabeli 16 przedstawiono wskaźniki zadłużenia przedsiębiorstwa.
 
Tabela 16: Analiza zadłużenia
W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o.




Wyszczególnienie

Formuła

1994

1995

D%

1996

D%


Wskaźnik ogólnego
zadłużenia

 


 
0.85

 
0.73

 
-14

 
0.74

 
1


Wskaźnik zadłużenia kapitału
własnego

 


 
12.65

 
6.41

 
-
49

 
6.50

 
1
 


Wskaźnik zadłużenia
długoterminow.

 


 
0

 
0

 
-

 
1.39

 
-


Wsk. pokrycia zobowiązań długoterminow. rzeczowymi
składnikami majątku

 
 


 
-

 
-

 
-

 
2.25

 
-
 
Źródło: Dane opracowane na podstawie sprawozdań
finansowych W. N. B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.
 
           
Wskaźnik ogólnego zadłużenia według standardów zachodnich powinien
oscylować w przedziale 0.57 - 0.67. Wysoki jego poziom wskazuje na duże ryzyko
finansowe. W badanym okresie wartość wskaźnika zmniejszyła się o 13 %.
W 1994 roku 85% majątku spółki finansowano kapitałami obcymi, a w 1996
udział zobowiązań w finansowaniu majątku zmniejszył się do 74%. Spółka w
latach 1994-1995 nie korzystała z kredytu długoterminowego. W 1996 roku na każdą
złotówkę kapitału własnego przypadało 1.39 zł. kredytu długoterminowego. Oznacza
to, że zobowiązania długoterminowe są wyższe niż kapitał własny. Racjonalny
wskaźnik zadłużenia długoterminowego powinien mieścić się w przedziale 0.5 - 1,
zatem można uważać firmę za poważnie zadłużoną.
           
Spółka w badanym okresie nie osiągała zysku, zatem wskaźniki zdolności do
obsługi długu przyjmują wartości ujemne.
 
 
Wnioski
 
           
Na podstawie przeprowadzonej analizy ekonomiczno-finansowej można
stwierdzić, że Wytwórnia Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" Sp. z o.o.  w latach 1994 - 1996 znajdowała się w
złej sytuacji finansowej. W całym badanym okresie spółka wykazywała stratę. W
1994 roku wynosiła ona 5 743 800 zł, a w 1996 roku już
51 455 500 zł.
           
Głównym czynnikiem wpływającym na wynik finansowy przedsiębiorstwa jest
wynik na działalności gospodarczej. Podstawowym źródłem przychodów spółki była
sprzedaż produktów na rynku krajowym, która wynosiła w kolejnych latach
61 586 500 zł, 189 229 900 zł,
211 153 400 zł. Z drugiej strony największy wpływ na wynik
finansowy miały koszty zużycia materiałów i energii, które wynosiły odpowiednio:
36 398 300 zł, 138 463 400 zł,
152 147 800 zł. Istotne znaczenie posiadały również koszty
amortyzacji.
           
Analiza bilansu Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" Sp. z
o.o. za lata 1994-1996 potwierdza szybkie tempo jej rozwoju. Suma bilansowa
wzrosła w tym okresie o 290%
           
Po stronie aktywów dominującą grupą był majątek trwały. Dynamika wzrostu
rzeczowych składników majątku wyniosła 307%, a ich udział w aktywach ogółem
wzrósł z 76% w 1994 roku do 80 % w 1996 roku.
           
Majątek obrotowy spółki w badanym okresie wzrósł o 210% ale jego udział w
majątku ogółem zmniejszył się z 24% do 18%.
           
W strukturze pasywów dominujący udział posiadały zobowiązania.
Zobowiązania
krótkoterminowe choć nominalnie wzrosły, to w wyniku znacznego wzrostu sumy
bilansowej ich udział w pasywach ogółem zmniejszył się z 85 % w 1994 roku do 30
% w 1996r. Spadek ten związany był ze zmianą źródeł finansowania dalszego
rozwoju przedsiębiorstwa. Zobowiązania krótkoterminowe zastąpione zostały
długami długoterminowymi, które pojawiają się w 1996 roku w wysokości
115 020 000 zł co stanowi 36 % pasywów ogółem.
           
Kapitał własny przedsiębiorstwa wzrósł pięciokrotnie z
16 303 000 zł w 1994 roku do 82 943 400 zł w
1996r. Jego udział w pasywach ogółem wynosił na koniec badanego okresu 26%.
Największy wpływ na kształtowanie się wielkości kapitału własnego miały: kapitał
podstawowy, nie podzielony wynik finansowy z lat ubiegłych i wynik
finansowy roku obrotowego.
           
Wskaźnik pokrycia majątku kapitałem własnym jest bardzo niski.
W badanym okresie kształtował się na poziomie od 19 % w 1994 roku do
32 % w 1996 roku. Spółka nie przestrzegała złotej reguły
bilansowej.
           
Podobnie kształtował się poziom wskaźnika pokrycia majątku trwałego
kapitałem stałym. W 1994r. - 19 %, 1995r. - 45 %, w 1996r. 76 %.
W tym przypadku obserwujemy znaczną poprawę wartości wskaźnika, ale nie osiągnął
on poziomu uznawanego za prawidłowy.
           
Analiza rachunku zysków i strat Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło
Pniewy" wskazuje, że głównym źródłem przychodów był przychód ze sprzedaży
produktów. W badanym okresie dynamika sprzedaży wynosiła 343 %. Koszty
działalności operacyjnej rosły jednak szybciej. Dynamika ich wzrostu wynosiła
428 %. Wynikiem tych zmian jest niekorzystna tendencja kształtowania się
wyniku ze sprzedaży.
           
Sprawozdania z przepływów pieniężnych sporządzone w latach 1995 - 1996
pozwalają wyodrębnić podstawowe strumienie pieniężne. W obydwu okresach
największe wydatki poniesiono na inwestycje polegające na nabyciu składników
rzeczowego majątku trwałego. Inwestycje w wysokości 62 971 700 zł
dokonane w 1995 roku sfinansowane zostały z działalności operacyjnej oraz dopłat
do kapitału. W 1996 roku wydatki na inwestycje w wysokości
123 295 000 zł sfinansowane zostały prawie w całości kredytem
długoterminowym udzielonym przez spółki stowarzyszone PepsiCo Finance Ltd. i
Pepsi-Cola General Borrlers Inc.
           
Rozszerzeniem ogólnej analizy struktury majątkowo ‑ finansowej
jest analiza wskaźników płynności, zadłużenia i efektywności zaangażowanych
środków.
           
W badanym okresie spółka nie miała wystarczającej płynności finansowej.
Pozytywnie należy jednak ocenić tendencję rosnącą wskaźników płynności, chociaż
nie osiągnięto wielkości uznawanych za zadowalające. Wskaźnik pokrycia bieżących
zobowiązań w kolejnych latach kształtował się następująco: 1994 - 0.29, 1995 -
0.53, 1996 - 0.59.
           
Należności inkasowane były w 1994 roku średnio w ciągu dwóch miesięcy.
Okres ten wydłużył się do 78 dni w 1996 roku. Znacznemu skróceniu, bo o 113 dni
uległ natomiast okres płacenia zobowiązań i wynosił odpowiednio: 231 dni, 132
dni, 118 dni.
           
W 1995 roku zwiększyła się produktywność majątku trwałego dzięki dużemu,
bo aż 95 % wzrostowi wydajności pracy. W kolejnym roku wydajność pracy
spadła w stosunku do roku poprzedniego co spowodowało spadek produktywności
majątku o 41 %. Świadczy to o pogorszeniu efektywności gospodarowania
w 1995 roku. W całym badanym okresie produktywność majątku trwałego wzrosła
o 11 %.
           
Wytwórnia Napojów Bezalkoholowych "Źródło Pniewy" jest przedsiębiorstwem
działającym od 1992 roku. Wielkość i rodzaj inwestycji wskazują na to, że
znajduje się ona w fazie rozwoju. Mimo osiąganych strat w badanym okresie,
przyszłość przedsiębiorstwa nie wydaje się być zagrożona. Rodzaj produkcji jak i
duża stabilność rynków zbytu pozwalają optymistycznie prognozować przyszłość
firmy.
           
Przedstawione badania potwierdzają, że systematyczna analiza sytuacji
ekonomiczno finansowej przedsiębiorstwa pozwala na określenie jego silnych
i słabych punktów.
Bibliografia
 
1.     
Allerhand M. "Kodeks
Handlowy z komentarzem" STO, Bielsko Biała 1997
2.     
Analiza ekonomiczna
przedsiębiorstw przemysłowych, praca zbiorowa pod red. E.
Kurtysa, PWN, Warszawa-Poznań 1988
3.     
Bednarski L., Analiza finansowa w przedsiębiorstwie
PWE, Warszawa 1994
4.     
Bień W., Zarządzanie
finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 1997
5.     
Bućko J., Filipowicz J.,
Wąsik T. ,Ekonomika przedsiębiorstwa, WSI Radom
1995r.
6.     
Fedak Z. Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie
wyniku finansowego Rachunkowość, Zeszyt specjalny z 1994 r.

7.     
Izydorczyk B.,  Żyznowski T., Sprawozdanie finansowe
jednostek gospodarczych za 1996 r., DIFIN Warszawa 1996
8.     
Lisiecka-Zając B., Ogólna charakterystyka ustawy o
rachunkowości Rachunkowość - Zeszyt specjalny z 1994
r.
9.     
Olchowicz I. Podstawy rachunkowości Cz.I, Difin,
Warszawa 1996r.
10. Ostaszewski J., Analiza finansowa i ocena firmy według
standardów EWG, CIM, Warszawa 1992
11. Rozporządzenie Ministra
Finansów z dnia 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz
wartości niematerialnych i prawnych (Dz. U. Nr 6, poz. 35 z późn.
zmianami)
12. Sierpińska M., Jachna T.,
Ocena przedsiębiorstwa według standardów
światowych, PWN, Warszawa 1995 r.
13. Sierpińska M., Wędzki D.,
Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN,
Warszawa 1997
14. Terebucha E.: Rachunkowość nie jest trudna. PWE
Warszawa 1985 r.
15. Ustawa z dnia 1 grudnia 1995
r. o zmianie ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych oraz
ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U. nr 154 poz.
791)
16. Ustawa z dnia 16 września
1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z późn.
zm.)
17. Ustawa z dnia 25 września
1981 r.  o przedsiębiorstwach
państwowych (tj. Dz.U. z 1991r. Nr 18, poz.80) z późn.
zmianami
18. Ustawa z dnia 29 września
1994 roku o rachunkowości (Dz.U.Nr. 121, poz. 591)
19. Walczak M., Analiza
finansowa w procesie sterowania przedsiębiorstwem, Finans-Servis, Warszawa
1994
20. Waśniewski T, Skoczylas W.,
Analiza przepływów pieniężnych, Rachunkowość Nr 11, Warszawa
1993
21. Wiśniewski A.W., Prawo o
spółkach tom 3 spółka akcyjna, TWIGGER SA, Warszawa 1993r.
 
 
Spis
rysunków
 
Rysunek
1: Ogólny schemat bilansu obowiązującego w Polsce............................... 13
Rysunek 2: Schemat
aktywów przedsiębiorstwa........................................................
17
Rysunek 3: Schemat
pasywów przedsiębiorstwa........................................................
22
Rysunek 4: Dodatni
poziom kapitału obrotowego.....................................................
26
Rysunek 5: Tworzenie
zysku netto w przedsiębiorstwie...........................................
30
Rysunek 6: Struktura
przepływów finansowych w przedsiębiorstwie...................... 32
Rysunek 7: Podział
zysku netto w przedsiębiorstwie państwowym......................... 42
 
 
Spis
tabel
 
Tabela
1: Fundusze własne w poszczególnych formach prawnych przedsiębiorstw. 19
Tabela
2:  Wskaźniki wyposażenia
przedsiębiorstwa w środki gospodarcze........... 24
Tabela
3: Wskaźniki wyposażenia przedsiębiorstwa w kapitały własne i obciążenia
kapitałami obcymi.    
24
Tabela
4: Struktura przychodów ze sprzedaży w latach 1994 - 1996....................... 54
Tabela
5. Analityczny bilans Wytwórni
Napojów Bezalkoholowych"Źródło Pniewy" Sp. z o.o............................................................................
56
Tabela
6: Wskaźniki wyposażenia W.N.B. „Źródło Pniewy” Sp. z o.o.  w środki gospodarcze..................................................................................
57
Tabela
7: Wskaźniki wyposażenia W.N.B. „Źródło Pniewy” w kapitały własne i obciążenia
kapitałami obcymi.........................................................................................................................
57
Tabela
8: Rachunek Zysków i Strat W.N.B. „ŹRÓDŁO PNIEWY” Sp. z o.o........................................................................................................
62
Tabela
9: Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych....................................... 65
Tabela
10: Nabycie / Sprzedaż rzeczowego majątku trwałego.................................. 67
Tabela
11: Wskaźniki płynności finansowej Wytwórni Napojów Bezalkoholowych "Źródło
Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994-1996.....................................................................................
68
Tabela
12: Wskaźniki rotacji środków obrotowych i okresy płacenia zobowiązań W.N.B.
"Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994 - 1996.........................................................................
69
Tabela
13: Wskaźniki rentowności W.N.B. "Źródło Pniewy" w latach
1994 ‑ 1996 70
Tabela
14: Wskaźniki sprawności działania W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o. w latach
1994-1996.....................................................................................
71
Tabela
15: Wskaźniki efektywności wykorzystania majątku..................................... 73
Tabela
16: Analiza zadłużenia W.N.B. Źródło Pniewy Sp. z o.o............................... 74
 
 
 Spis wykresów
 
 
Wykres
1: Struktura zapasów w latach 1994 - 1996..................................................
58
Wykres
2: Czynniki wpływające na kapitał własny w latach 1994 - 1996............... 59
Wykres
3: Struktura kapitałowo majątkowa...............................................................
60
Wykres
4: Wyniki finansowe W.N.B. "Źródło Pniewy" Sp. z o.o. w latach 1994
-1996.................................................................................................
63
Wykres
5: Struktura kosztów operacyjnych W.N.B. Źródło Pniewy w latach
1994 ‑ 1996   64
Wykres
6: Przepływy środków pieniężnych W.N.B. "Źródło Pniewy" w latach
1995-1996  67
 




[1]
Analiza ekonomiczna przedsiębiorstw
przemysłowych, praca zbiorowa pod red. E. Kurtysa, PWN, Warszawa-Poznań
1988, s.9

[2]
L. Bednarski, Analiza finansowa w
przedsiębiorstwie PWE, Warszawa 1994, s.9

[3]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena
przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWN, Warszawa 1995 r.,
s.19

[4]
Ibidem, s.20

[5]
M. Walczak, Analiza finansowa w procesie
sterowania przedsiębiorstwem Finans-Servis, Warszawa 1994,
s. 44

[6]
Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz.U.Nr. 121, poz. 591)
Art. 1

[7]
B. Lisiecka-Zając, Ogólna charakterystyka
ustawy o rachunkowości Rachunkowość - Zeszyt specjalny z 1994 r.  s.35

[8]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. Nr 121, poz. 591) Art.
12, ust 2

[9]
Ibidem, Art.45, ust. 4

[10]
Ibidem, Art.50, ust. 2

[11]
Ibidem, Art.50, ust. 1

[12]
Ibidem, Art.3, ust. 8

[13]
Ibidem, Art.52, ust. 1

[14]
Ibidem, Art.52, ust. 2

[15]
Ibidem, Art.53, ust. 1

[16]
B. Izydorczyk, T. Żyznowski: Sprawozdanie finansowe jednostek gospodarczych za
1996 r., DIFIN Warszawa 1996, s. 25

[17]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, op. cit., Art.54, ust. 1-
2

[18]
Ibidem, Art.64, ust. 1- 2

[19]
Ibidem, Art. 69, ust. 1 - 2
               
   Art. 70, ust. 1 -
2

[20]
E.Terebucha: Rachunkowość nie jest
trudna. PWE Warszawa 1985 r. s.45 za
Analiza Ekonomiczno - Finansowa Przedsiębiorstwa praca zbiorowa pod redakcją
S.Kasiewicza SGH Warszawa 1995r.

[21]
J.Bućko, J.Filipowicz, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. II,
WSI Radom 1995r.  s. 8


[22]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości ,  op. cit. Art.33, ust. 4

[23]
Z.Fedak Wycena aktywów i pasywów oraz
ustalenie wyniku finansowego Rachunkowość, Zeszyt specjalny z 1994 r.
s.61

[24]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości,  op. cit. Art.3, ust. 11

[25]
Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 17 stycznia 1997 r. w sprawie
amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz. U. Nr
6, poz. 35 z późn. zmianami)

[26]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.3, ust.
12

[27]
J.Bućko, J.Filipowicz, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa ..., op. cit., s. 14


[28]
Ibidem, s.15

[29]
Kodeks Handlowy, art. 427 § 1-3

[30]
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z
późn. zm.) art. 78

[31]
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. Nr 30, poz. 210 z
późn. zm.) art. 3

[32]
Ibidem, art. 76

[33]
Ustawa z dnia 25 września 1981 r.  o
przedsiębiorstwach państwowych (tj. Dz.U. z 1991r. Nr 18, poz.80) z późn. zm.
art. 7

[34]
Ibidem, art. 46

[35]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.37, ust.
3

[36]
Ibidem, Art.37 ust. 1 pkt 4

[37]
Ibidem, Art.3 ust. 1 pkt 19

[38]
Ibidem, Art.3 ust. 1 pkt 18

[39]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Załącznik nr
1

[40]
B. Izydorczyk, T. Żyznowski: Sprawozdanie finansowe jednostek ..., op. cit. s.
93

[41]
Dz.U. z 1994r. Nr 43 poz.163, Nr 80 poz.368, Nr 90 poz.419 oraz z 1996r. Nr 34
poz. 148

[42]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena
przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.51

[43]
M.Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie,
PWN, Warszawa 1997, s.26

[44]
Ibidem, s 30

[45]
Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości , op. cit. Art.3, ust.1, pkt
21

[46]
M.Sierpińska, D. Wędzki, Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie,
PWN, Warszawa 1997, s.31

[47]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena
przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.71

[48]
„Analiza ekonomiczno-finansowa
przedsiębiorstwa” praca zbiorowa pod redakcją S.Kasiewicza., SGH Warszawa 1995, s.105

[49]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena
przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.28

[50]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena
przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 29

[51]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena
przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.31

[52]
Ibidem s.32

[53]
Ibidem, s.33

[54]
Ibidem, s.35

[55]
Kodeks Handlowy art. 390 § 2

[56]
A.W.Wiśniewski, Prawo o spółkach tom 3 spółka akcyjna, TWIGGER SA, Warszawa
1993r., s. 195

[57]
Kodeks Handlowy art. 191 § 1

[58]
Kodeks Handlowy art. 240 § 2

[59]
M. Allerhand "Kodeks Handlowy z komentarzem" STO, Bielsko Biała 1997 s.
172

[60]
Ustawa z dnia 1 grudnia 1995 r. o zmianie ustawy o gospodarce finansowej
przedsiębiorstw państwowych oraz ustawy o przedsiębiorstwach państwowych (Dz. U.
nr 154 poz. 791)

[61]
Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze, tekst jednolity Dz. U. z
1995 r. Nr 54 poz. 288 z późn. zm. art. 38 § 1

[62]
Ibidem art. 1 § 1

[63]
Ibidem art. 3

[64]
Ibidem art. 5 § 1 pkt. 8

[65]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena
przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 79

[66]
J.Bućko,  T.Wąsik ,Ekonomika
przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 180

[67]
J.Bućko,  T.Wąsik ,Ekonomika
przedsiębiorstwa cz. 1..., op. cit., s. 181

[68]
I. Olchowicz Podstawy rachunkowości
Cz.I, Difin, Warszawa 1996, s.227

[69]
J.Bućko,  T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op.
cit., s. 181

[70]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena
przedsiębiorstwa ..., op. cit. s. 97

[71]
Ibidem, s. 98

[72]
J. Ostaszewski, Analiza finansowa i ocena
firmy według standardów EWG, CIM, Warszawa 1992 s.53 za M.Sierpińska, T.
Jachna, Ocena przedsiębiorstwa ..., op.
cit. s. 89

[73]
M.Sierpińska, T. Jachna, Ocena
przedsiębiorstwa ..., op. cit. s.90

[74]
Ibidem, s. 104 - 106

[75]  J.Bućko, T.Wąsik ,Ekonomika przedsiębiorstwa cz. 1..., op.
cit., s. 191

[76]
W. Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 1997,
s.92

[77]
Ibidem, s 93

[78]
W.Bień, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, op. cit. s. 83

[79]
J. Bućko, T. Wąsik, Ekonomika Przedsiębiorstwa Cz I, op. cit.
s.181

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

teen-mushing.xlx.pl