Lemur zaprasza
Etapy trawienia. Do substancji odżywczych zalicza się: węglowodany, białka, tłuszcze, woda, witaminy i sole mineralne. W odżywianiu się zwierząt można wyróżnić trzy etapy: pobieranie pokarmu, trawienie i wchłanianie. Trawienie to hydrolityczny rozkład- z udziałem enzymów trawiennych- wielocząsteczkowych substancji pokarmu na drobnocząsteczkowe, które są wchłaniane przez błony komórkowe i przyswajane przez organizm. W procesie tym bierze udział układ pokarmowy (układ trawienny). U ssaków jest on zbudowany z: jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego, jelita grubego i odbytu oraz dwóch wielkich gruczołów trawiennych: wątroby i trzustki. Jama ustna stanowi początek układu pokarmowego, znajdujące się tu zęby i język wspódziałają w pobieraniu i mechanicznym rozdrabnianiu pkarmu oraz zwilżaniu (ślina) i formowaniu go w kęsy. Do jamy ustnej wchodzą ślinianki (gruczoły ślinowe) wydzielające ślinę, która przyczynia się do zmiękczania pokarmów, a zawarte w ślinie amylazy powodują wstępny rozkład wielocukrów do dwucukrów. Gardło jest narządem wspólnym dla układu pokarmowego i oddechowego. Tu połykanemu kęsowi zostaje nadany kierunek, aby nie dostał się do dróg d oddechowych. Przełyk to długa rura łącząca jamę ustną i gardło Z żołądkiem. Skurcze mięśni powodują ruchy robaczkowe przełyku,/ dzięki czemu kęs jest czynnie Transportowany do żołądka. Żołądek przedstawia rozszerzoną część przewodu pokarmowego, w której pokarm zalega dłuższy czas podlegając trawieniu. Może być on jednokomorowy (np. drapieżne ssaki, koń, świnia, człowiek) lub wielokomorowy (u przeżuwaczy). Środowisko żołądka (miazga pokarmowa) jest kwaśne (pH 2-4) dzięki obecności kwasu solnego HC1. Rola jego polega na wyjaławianiu pokarmu, częściowej denaturacji białka i uaktywnianiu enzymów. Oprócz HCl " soku żołądkowym znajdują się e n z y m y t r a w i e n n e: -pepsyna rozkładająca białka do wielkocząsteczkowych peptydów, -podpuszczka powodująca ścinanie się kazeiny -białka mleka, -w niewielkiej ilości lipazy rozkładające tłuszcze. Jelito ssaków jest długą cewką rozciągającą się od żołądka do odbytu. Długość jelita związana jest z rodzajem pokarmu przyjmowanego przez .kreślony gatunek zwierzęcia. U ssaków roślinożernych jest dłuższe niż I drapieżnych: u tych pierwszych stosunek długości jelita do długości ciała wynosi 20 : 1 (np. u bydła), natomiast u drugich 5 : 1 (np. u psa). Jelito dzieli się na 2 zasadnicze odcinki: jelito c i e n k i e i jelito g r u b e. Jelito cienkie jest głównym miejscem trawienia i wchłaniania (resorpcji) W organizmie zwierzęcym. Do przedniego odcinka jelita cienkiego -dwunastnicy uchodzą przewody 2 głównych gruczołów trawiennych -trzustki i wątroby; w jelicie cienkim zachodzą pod wpływem enzymów wytwarzanych " trzustce i gruczołach jelitowych intensywne procesy trawienne -rozkładu pokarmu do substancji prostych, takich jak: aminokwasy, cukry proste, Monoglicerydy, glicerol i kwasy tłuszczowe Jelito cienkie jest szczególnie przystosowane do procesu r e s o r p c j i. Śluzówka jelita tworzy liczne wypust1fi-, tzw. kosmki jelitowe, które wielo- krotnie zwiększają powierzchnię chłonną jelita. Na 1 mm2 jelita człowieka znajduje się ok. 30 kosmków. Każdy kosmek jest bogato unaczynio- ny. Dzięki skurczom kosmków wchłaniane są substancje odżywcze. Me- chanizm wchłaniania substancji drobnocząsteczkowych odbywać się może w wyniku transportu biernego lub czynnego ze światła przewodu pokarmowego do komórek ściany jelita a stąd do krwi i limfy .Ruchy perystaityczne (robaczkowe) jelita cienkiego przesuwają do jelita grubego nie strawione resztki pokarmowe. Trzustka jest gruczołem wytwarzającym enzymy trawienne, a zarazem gruczołem dokrewnym. Obie czynności wydzielnicze zachodzą oczywiście w różnych komórkach. Enzymy trawil7nne soku trzustkowego (pH > 7) to: -trypsyna i inne peptydazy, rozkładające polipeptydy na peptydy i aminokwasy, -amylaza trzustkowa, która rozkłada skrobię na dwucukry , -lipaza trzustkowa rozkładająca tłuszcze. , Jako gruczoł wydzielania wewnętrznego trzustka produkuje 2 hormony: insulinę i glukagon (s. 245) Wątroba jest największym z gruczołów ustrojowych, spełniającym funkcje wydzielnicze, metaboliczne, krążeniowe. Jako producent żółci bierze udział w trawieniu. Dzięki zawartym w tym soku kwasom żółciowym zachodzi proces e m u 1 g a c j i t ł u s z c z ó w (tzn. rozbicia dużych cząstek tłuszczu na małe kuleczki tworzące zawiesinę), przez co zwiększa się powierzchnia oddziaływa- nia enzymów -lipazy jelitowej. Oprócz funkcji wydzielniczej (produkcja żółci) wątroba: -odgrywa istotną rolę w metabolizmie węglowodanów, polegającą na syntetyzowaniu i magazynowania glikogenu; -spełnia ważną rolę w metabolizmie białek, polegającą na dezaminacji i wzajemnych przemianach aminokwasów, tworzeniu mocznika z amoniaku oraz syntezie białek z osocza krwi; -ma duże znaczenie w metabolizmie tłuszczów, co przejawia się w syntezie cholesterolu, fosfolipidów i kwasów tłuszczowych; -uczestniczy w mechanizmach obronnych ustroju (wychwytuje i rozkłada lub unieczynnia substancje szkodliwe, które następnie są przekazywane w formie zobojętnionej do krwi i wydalane przez nerki); -magazynuje witaminy A, D, Bl2 i niektóre ważne pierwiastki, np. żelazo, niezbędne w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu; -bierze udział w tworzeniu krwi, jej czynnym magazynowaniu i procesach krzepnięcia; - -jako narząd o najwyższej temperaturze odgrywa rolę w termoregulacji. Jelito grube stanowi odcinek krótszy niż jelito cienkie (30-35% całego jelita). Śluzówka nie tworzy tu kosmków, natomiast wytwarza grubą warstwę śluzu. Stopień przemian miazgi pokarmowej przechodzącej przez jelito grube jest zależny od rodzaju pokarmu oraz od budowy anatomicznej tego jelita. U zwierząt mięsożernych i u człowieka zakres przemian fizykochemicznych pokarmu jest znacznie mniejszy niż u zwierząt roślinożernych. Przebiegające procesy trawienne w jelicie grubym są kierowane w nikłym stopniu enzymaIn1 wytwarzanymi w jelicie cienkim, natomiast decydującą rolę odgrywają enzymy bakterii. U zwierząt roślinożernych nie strawiony w poprzednich odcinkach jelita pokarm (o dużej zawartości celulozy) zostaje częściowo rozłożony (strawiony) dzięki enzymom bakterii zasiedlających jelito grube i uczestniczących w produkcji witamin B i K. W końcowym odcinku jelita grubego masa nie strawionych resztek pokarmowych po zwrotnym wchłonięciu wody zagęszcza się i w postaci kału jest usuwana na zewnątrz (d e f e k a c j a). Odbyt stanowi zakończenie (ujście) przewodu pokarmowego. Pobieranie pokarmu lub uchylanie się od jedzenia jest regulowane przez ośrodki sytości i głodu, znajdujące się w podwzgórzu (części międzymózgowia). Bodźcem dla obu tych ośrodków jest poziom cukru we krwi (norma u człowieka wynosi 70-110 mg glukozy w 100 cm3 krwi). |