hegemonia w europie w xviw

WALKA O
HEGEMONIĘ W EUROPIE W XVIw

Po
1466r. ożywiła się polityka polska w Europie Środkowej,
przybrała charakter polityki dynastycznej. Od końca XV w. pod
panowaniem Jagiellonów znalazły się: Polska, Litwa, Czechy i
Węgry. Jagiellonowie zdobyli czołową pozycję w Europie
Środkowej, starali się skutecznie zwalczać rywalizującą z
nimi dynastię Habsburgów. Był to jednak sukces krótkotrwały,
ponieważ ani Władysław, ani jego syn Ludwik nie zdobyli silnej
pozycji w Czechach i na Węgrzech. Przed każdym z państw gdzie
panowali Jagiellonowie stały odrębne problemy w zakresie
polityki zewnętrznej. Państwa te dzieliły także sprzeczne
interesy. W większości państw postępowało ograniczenie
władzy królewskiej na rzecz Sejmu. W ten sposób, przez Sejm
szlachta decydowała o skarbie państwa, co odbijało się na
możliwości samodzielnej polityki zewnętrznej przez władcę.
Państwa rządzone przez Jagiellonów nękane problemami
wewnętrznymi i mające różne interesy w polityce zewnętrznej
nie zdołały zebrać sił do zahamowania ekspansji tureckiej.

Korzystniej
kształtowała się sytuacja drugiej wielkiej dynastii Europy
Środkowej, tzn. Habsburgów. Posiadłości Habsburgów
składały się z krajów dziedzicznych lub odziedziczonych (np.
Austria, Styria, Karyntia, Kraina i Księstwo Burgundzkie), oraz
z krajów niemieckich, w których Habsburgowie sprawowali
władzę jako cesarze obieralni. Tereny Habsburgów były
zamożne i samowystarczalne, produkcja zbóż była bardzo
wysoka, prowadzono nawet eksport. Dużym bogactwem były też
produkty kopalniane (sól, metale). Mimo wszystko pozycja tzw.
dziedzicznych władców habsburskich nie była silna, również
władza Habsburgów jako cesarzy też była słaba. W państwach
przez nich rządzonych narastały konflikty społeczne, a armia
Habsburgów nie dorównywała armii francuskiej. Habsburgowie
posiadali najlepszą artylerię, ale znali bardzo słabo sztukę
fortyfikacji. Twórcami potęgi Habsburgów byli cesarze:
Fryderyk III i Maksymilia I. Cesarze wzmocnili swą pozycję
wewnętrzną, jednocześnie doprowadzili do tego, że w rękach
Habsburgów znalazł się spadek po książętach burgundzkich,
którzy posiadali bogate Niderlandy i Hiszpanię. Cesarz
Maksymilian I doszedł także do porozumienia z Jagiellonami.
Nastąpiło to na zjedzie monarchów w Wiedniu w 1515 r.
(układ wiedeński). Podpisany układ stwierdzał, że po
wygaśnięciu czesko-węgierskiej linii Jagiellonów spadek po
nich przejmą Habsburgowie, a nie Zygmunt I Stary. Maksymilian I
potrafił także z powodzeniem przeciwstawić się ekspansji
francuskiej we Włoszech.

Francja
pod koniec XVw. była otoczona przez posiadłości Habsburgów,
czuła się więc zagrożona przez nich. Jednak Walezjusze
panujący we Francji chcieli uzyskać dominującą pozycję w
Europie Zachodniej. Konflikt francusko-habsburski rozegrał się
na Półwyspie Apenińskim w wyniku tzw. wojen włoskich. Wojny
te rozpoczęły się w 1494 r., wyprawy do Włoch nie
porzyniosły Francji sukcesów. W 1515 r. na tronie cesarskim
zasiadł wnuk Maksymiliana I - Karol I, który skupił rządy w
Hiszpanii, Niderlandach i Neapolu. Król Francji Franciszek I
próbował porozumieć się z Jagiellonami. Zostało to jednak
przekreślone ze względu na klęskę Franciszka I w bitwie pod
Pawią w 1525 r. Król francuski dostał się do niewoli i
musiał przyjąć ciężkie warunki pokojowe. Wkrótce walki na
Półwyspie Apenińskim zostały wznowione, zakończyły się
dopiero traktatem z 1559 r. Traktat był podstawą dominującej
pozycji Hiszpanii na Półwyspie Apenińskim. Hiszpania w wyniku
tych konfliktów wychodzi do pierwszoplanowej pozycji
europejskiej. Od połowy XVIw. obóz Habsburgów rozpadł się na
dwie linie:hiszpańską i niemiecka.

W
pierwszej połowie XVIw.terenami ekspansji tureckiej stała się
Europa Pd-Wsch, Azja Mniejsza i Afryka Pn. Turcy Osmańscy
zdobyli znaczne tereny w Azji Mniejszej, krajach Półwyspu
Bałkańskiego, Mołdawię, Wołoszczyznę i część pn.
wybrzeży Morza Czarnego. Większość tych terenów stanowiło
prowincje imperium tureckiego, tylko Mołdawia i Wołoszczyzna
były lennami. W 1526 r. Turcy zaatakowali także Węgry,
armia węgierska została rozbita w bitwie pod Mohaczem. W bitwie
poległ król węgieski Ludwik II, natomiast król polski Zygmunt
I Stary nie zdobył się na energiczne działania i wsparcie dla
Węgrów. W tym czasie Habsburgowie w osobie Ferdynanda zdobyli
koronę czeską i tym samym Śląsk. Klęska pod Mohaczem
stanowiła zwrotny punkt w historii Węgier. Od tego momentu
niepodległe i pomyślnie rozwijający się kraj utracił swą
niezależność i stał się terenem różnych rozgrywek
politycznych, rywalizacji i wojen turecko-habsburskich. W
najbliższym czasie na Węgrzech dochodzi do walk o tron.
Część magnaterii opowiedziała się za Ferdynandem
Habsburgiem, jednak większość wybrała kandydata narodowego

Jana
Zapolyę. W tej sytuacji dochodzi do dalszych walk o tron, a taka
sytuacja ułatwiła Turkom zdobycie znacznej części kraju.
Ostatecznie Węgry zostały podzielone na trzy części, tzn.
Królestwo Węgierskie, które znalazło się pod władzą
Ferdynanda Habsburga. Drugą część stanowiło tzw. Księstwo
Siedmiogrodu, obszar ten był lennem nijakiego Jana Zygmunta i
jego matki Izabeli Jagielonki. Trzecią część stanowiły
Węgry Środkowe, które znalazły się pod panowaniem sułtana
Sulejmana, zostały właściwie włączone do imperium
tureckiego. Taki podział Węgier utrzymywał się prawie przez
półtora wieku, w dodatku nie zapobiegł walkom wewnętrznym w
tym kraju. Turcja przeżywała szczyt rozwoju (potęgi) za
sułtana Sulejmana. W chwili jego śmierci olbrzymie imperium
osmańskie rozciągało się w trzech częściach świata, tzn.
Europie Pd-Wsch, Azji Mniejszej i Afryce Pn. Siła imperium
tureckiego wynikała między innymi z bardzo dobrze przygotowanej
armii. Armia turecka odnosiła sukcesy właściwie ze wszystkimi
swoimi przeciwnikami.