Lemur zaprasza
Na bieżąco: Matematyka i przyroda: Humanistyka: Czytaj: Przydatne: Jesteś tutaj: > > Jesteś tutaj Historia Polski Rządy Andegawenów i panowanie Władysława Jagiełły Zobacz także Biogram władcy: Biogram władcy: Biogram władcy: Biogram władcy: Przeszukaj Wirtualny Wszechświat: Jak zadawać pytania? Rządy Andegawenów i panowanie Władysława Jagiełły Po śmierci Kazimierza Wielkiego w 1370 r., zgodnie z wcześniejszymi układami z Węgrami z 1339 i 1355 r., tron polski objął Ludwik Węgierski. W 1374 r. wydał on w Koszycach przywilej dla szlachty polskiej, zgodnie z którym w zamian za uznanie praw córek Ludwika do tronu polskiego majątki szlacheckie zwolnione zostały od obciążeń na rzecz państwa, z wyjątkiem poradlnego (danina od gospodarstwa) w wysokości 2 groszy z łanu kmiecego rocznie. Król przyrzekł też nadawać urzędy ziemskie szlachcie z tej ziemi, w której wakuje dany urząd. Szlachta zobowiązana była odtąd do nieodpłatnej służby wojskowej tylko w granicach państwa. Za straty poniesione poza nimi miało być wypłacane jej odszkodowanie. W 1381 r. Ludwik wydał przywilej dla duchowieństwa. Odtąd także powinności podatkowe tego stanu zostały ograniczone do poradlnego w wysokości 2, a w przypadku klasztorów - 4 groszy z łanu chłopskiego rocznie. Po śmierci Ludwika w 1382 r. rozpoczęło się Polsce trwające dwa lata bezkrólewie. Szlachta odrzuciła bowiem kandydaturę córki zmarłego króla Marii. Na zjeździe stanów w Radomsku (1382) zgodzono się jednak na objęcie tronu przez młodszą córkę Ludwika, Jadwigę. Panowała ona w latach 1384-86 jako król Polski (a więc suwerenny władca, nie zaś tylko małżonka monarchy, jak w przypadku innych królowych). Możni małopolscy uniemożliwili zawarcie przez Jadwigę małżeństwa z Wilhelmem Habsburgiem (1385) i na męża wybrali jej wielkiego księcia Litwy Jagiełłę. W 1385 r. został zawarty układ polsko-litewski w Krewie. Na jego mocy, w zamian za małżeństwo z Jadwigą i tron polski Jagiełło zobowiązał się przyjąć chrzest wraz z całą Litwą, przyłączyć swój kraj do Polski (użyto łacińskiego terminu applicare, który można odczytywać zarówno jako połączyć jak i wcielić), odzyskać ziemie przez Polskę utracone oraz potwierdzić przywileje szlachty. Postanowienia te zatwierdził rok później (1386) zjazd szlachty w Lublinie. Po chrzcie w Krakowie, w czasie którego książę przyjął imię Władysław, odbył się jego ślub z Jadwigą i koronacja na króla Polski. Jagiełło potwierdził też przywileje szlachty polskiej. Po objęciu tronu polskiego, na którym zasiadał do 1434 r., Władysław Jagiełło rozpoczął chrystianizację Litwy, opierając się na duchowieństwie polskim. W Wilnie utworzone zostało biskupstwo podległe metropolii w Gnieźnie. W latach 1390-95 miał miejsce konflikt między Jagiełłą, a jego stryjecznym bratem Witoldem. Ten ostatni, niezadowolony z pozycji księcia dzielnicowego, jaką została mu narzucona w wyniku unii, a także z relacji pomiędzy Polską a Litwą ustalonej w Krewie, w 1391 r. zawarł skierowane przeciw Jagielle przymierze z Krzyżakami. Aby temu przeciwdziałać Jagiełło zdecydował się na pewne ustępstwa względem Witolda. Ugoda w Ostrowie Lubelskim, jaką zawarli w 1392 r. stanowiła, iż Witold zostanie namiestnikiem w Wielkim Księstwie Litewskim, zaś Litwa zachowa odrębność od Polski (władca zwierzchni miał być wspólny dla obu państw). Witold nie zrezygnował jednak z pełnej suwerenności Litwy. Prowadził też samodzielnie ekspansję na Rusi. Od 1396 r. ponownie współpracował z Krzyżakami, zawierając z nimi w 1399 r. układ na wyspie Salin na Niemnie, mocą którego Zakon otrzymał Żmudź. Chociaż bojarzy litewscy obwołali Witolda suwerennym władcą, wojna z Tatarami i klęska jego wojsk nad Worsklą zmusiła go do odnowienia w 1401 r. W Wilnie i Radomiu unii polsko-litewskiej. Litwa miała być odtąd samodzielnym państwem z dożywotnio panującym wielkim księciem Witoldem, pozostającym jednak pod zwierzchnią władzą Jagiełły. Gdy na Żmudzi wybuchło powstanie przeciw Krzyżakom; pretensje do tronu wielkoksiążęcego zgłosił najmłodszy brat Jagiełły - Świdrygiełło, który nawiązał współpracę z zakonem. Konflikt o władzę zakończył w 1404 r. pokój w Racążu pomiędzy Polską i Litwą a Krzyżakami, w którym zostały potwierdzone warunki traktatów kaliskiego (1343) i salińskiego (1398). Świdrygiełło powrócił do Wilna. W 1409 r. wybuchło na Żmudzi kolejne powstanie, zaś Krzyżacy najechali ziemię dobrzyńską. Wydarzenia te rozpoczęły Wielka wojna Polski i Litwy z Krzyżakami, trwającą w latach 1409-11. Sojusznikiem zakonu był w niej cesarz Zygmunt Luksemburski, który nie udzielił mu jednak bezpośredniej pomocy militarnej. W 1410 r. pod Grunwaldem, w konfrontacji z połączonymi siłami polsko-litewskimi, Krzyżacy ponieśli druzgocącą klęskę. (W bitwie tej poległ wielki mistrz i ogromna większość starszyzny zakonnej.) Polakom nie udało się jednak w pełni wykorzystać zwycięstwa, a przede wszystkim zdobyć krzyżackiej stolicy - Malborka. Po jeszcze jednej zwycięskiej dla Polski bitwie pod Koronowem, w 1411 r. został zawarty pokój w Toruniu. Litwa odzyskała Żmudź na czas życia Witolda i Jagiełły, zaś Polska zachowała ziemię dobrzyńską. W 1413 r. W Horodle zwarta została kolejna unia polsko-litewska, która potwierdzała samodzielność Litwy. Stanowiła ona także, iż wybór wielkiego księcia po śmierci Witolda odbędzie się w porozumieniu z Polakami, wybór króla polskiego zaś - w porozumieniu z Litwinami. Bojarzy litewscy zostali ponadto dopuszczeni do herbów i prerogatyw szlachty koronnej. Mimo zwartego w Toruniu pokoju, konflikt polsko-krzyżacki trwał nadal. Obradujący w latach 1414-18 sobór w Konstancji próbował bez powodzenia ów spór rozstrzygnąć. Z kolei wyrok Zygmunta Luksemburskiego ogłoszony we Wrocławiu (1420) przysądzał zakonowi Żmudź po śmierci Witolda i Jagiełły. Po kolejnych akcjach zbrojnych Polski (1419, 1420, 1422) przeciw zakonowi w 1422 r. został zawarty nad jeziorem Melno pokój polsko-krzyżacki. Krzyżacy zrzekli się w nim pretensji do Litwy, Polska przejęła natomiast drobne posiadłości krzyżackie na Kujawach. W czasie działań zbrojnych w 1422 r. miało miejsce istotne wydarzenie wewnątrzpolityczne. Szlachta zebrana na wojnę z zakonem w obozie pod Czerwińskiem wymusiła bowiem na Jagielle przywilej: konfiskata majątku szlacheckiego była odtąd niedopuszczalna bez wyroku sądowego. Rok później król ogłosił statut warecki, który rozszerzał uprawnienia szlachty w stosunku do miast (dawał wojewodom prawo do ustalania maksymalnych cen na produkty rzemieślnicze). W 1430 r. Jagiełło wystawił w Jedlni kolejny przywilej dla szlachty. W zamian za uznanie praw jego synów do tronu polskiego, zapewniona została jej nietykalność osobista (neminem captivabimus nisi iure victum). W tym samym roku zmarł Witold. Jagiełło powierzył tron wielkoksiążęcy swemu bratu Świdrygielle. Ten jednak, dążąc do suwerenności Litwy, sprzymierzył się z Krzyżakami. Przeciw Świdrygielle wystąpił natomiast Zygmunt Kiejstutowicz, brat Witolda (1432). W 1432 r. miała miejsce kolejna unia polsko-litewska w Grodnie. Dożywotnią władzę na Litwie objął Zygmunt, zaś po jego śmierci księstwo miało zostać inkorporowane do Korony. Polacy udzielili wsparcia Zygmuntowi i zaatakowali państwo zakonne (1433). Pokój z Krzyżakami został podpisany w Brześciu Kujawskim już za panowania syna Jagiełły, Władysława III Jagiellończyka (1434-44). [] | Na bieżąco | | | Matematyka i przyroda | | | | | | Humanistyka | | | | | | Czytaj | | | | Przydatne | | | © Prószyński i S-ka SA 2000-2002. All rights reserved. Wszystkie prawa zastrzeżone. |